Overview:
There are seven important characteristics in a Vietnamese poem: âm, thanh, vần, điệu, nhịp, đối, niêm (sound, accent, rhyme, rhythm, beat, contrast, and match).
There are many forms of Vietnamese poetry. The four most important ones are
* Thất ngôn tứ cú (7 x 4, 4 verses of 7 words each):
"Nam Quốc Sơn Hà" by Lý Thường Kiệt:
Nam quốc sơn hà nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư
* Thất ngôn bát cú (7 x 4 x 2, 8 verses of 7 words each):
"Lên Chơi Đông Sơn Tự" by Hồ Xuân Hương:
Đông Sơn cảnh chiếm một hồ riêng
Uyên báu bay về, khói pháp chen
Đá núi điểm đầu, mưa phất xuống
Ngàn hoa nở rộ, gió tung lên
Đế Bà hương hỏa thơm bên xóm
Trịnh Chúa xe qua vết cũ còn
Cứu độ bè từ qua bể khổ
Chim âu ngủ đứng bến ngư thôn
* Lục bát (6 / 8, a 6-word verse followed by an 8-word verse):
From "Đoạn Trường Tân Thanh" by Nguyễn Du:
Trăm năm trong cõi người ta,
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau.
Trải qua một cuộc bể dâu,
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.
Lạ gì bỉ sắc tư phong,
Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen.
* Song thất lục bát (7 / 7 / 6 / 8, 2 verses of 7-word each, followed by a 6 / 8):
From "Chinh Phụ Ngâm Khúc" by Đặng Trần Côn, Nôm version by Đoàn Thị Điểm:
Thuở trời đất nổi cơn gió bụi
Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên
Xanh kia thăm thẳm tầng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này
The Characteristics:
1) Âm (Sound): In Vietnamese, âm is created by the group of vowels [optionally] followed by the consonants. For example, the sound in "hương" is created by the group "ương". There are simple sounds (âm đơn), like là, mà. And there are composite sounds (âm kép), like xuyên, nguyên. Âm helps with the rhyming of the poem.
2) Thanh (Accent): Thanh is created by the fluctuation in the pronunciation. For example, "lạ" has the nặng accent.
Poetically, the Vietnamese accents are divided into two groups: Bằng and Trắc. Bằng accents have either no accent or huyền (`). Trắc accents are the remaining: sắc ('), nặng (.), hỏi (?), and ngã (~).
For example,
Nam quốc sơn hà nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư
if 'B' stands for Bằng and 'T' stands for Trắc, then we have:
B T B B B T B
T B T T T B B
B B T T B B T
T T B B T T B
The second syllable of the first verse is the most important: it sets the tone for the whole poem, either thanh Bằng or thanh Trắc. Thanh Bằng poems tend to sound softer, more melodic, while thanh Trắc poems tend to sound stronger, more action-packed.
For example, a thanh Bằng poem:
Thân em vừa trắng, lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Lớn nhỏ mặc dù tay kẻ nặn,
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
A thanh Trắc poem:
Ghé mắt trông ngang thấy bảng treo,
Kìa đền Thái Thú đứng cheo leo.
Ví đây đổi phận làm trai được,
Sự nghiệp anh hùng há bấy nhiêu.
3) Vần (Rhyme): Combining âm and thanh together, we have the rhyming of the poem. The rhyming is created by the last syllable in the verse.
Perfect rhyming (vần chính) is when we have both the same âm and the same thanh. For example,
Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông
"Poor" rhyming (vần thông) is when we have the same thanh but only similar âm. For example,
Chàng với thiếp đêm khuya trằn trọc,
Đốt đèn lên đánh cuộc cờ người.
Hẹn rằng đấu trí mà chơi,
Cấm ngoại thuỷ không ai được biết.
Nào tướng sĩ dàn ra cho hết,
Để đôi ta quyết liệt một phen.
Quân thiếp trắng, quân chàng đen,
Hai quân ấy chơi nhau đà đã lửa.
4-5) Điệu & Nhịp (Rhythm & Beat):
The rhythm of the poem is its flow when read; it's like a melody.
The beat depends on the form, the context, and the wording; this is similar to the effect of a comma and a semi-colon in a prose: they create slight pauses when the prose is read.
For form thất ngôn tứ cú and form thất ngôn bát cú, the beat (nhịp) is almost always 4/3: ('-' is a slight pause)
Em có mai xanh (-) có yếm vàng,
Ba quân khiêng kiệu (-) kiệu nghêng ngang.
Xin theo ông Khổng (-) về Ðông Lỗ,
Học thói Bàn Canh (-) nấu chín Thang.
or
Thắp ngọn đèn lên (-) thấy trắng phau,
Con cò mấp máy (-) suốt đêm thâu.
Hai chân đạp xuống (-) năng năng nhắc,
Một suốt đâm ngang (-) thích thích mau.
Rộng hẹp nhỏ to (-) vừa vặn cả.
Ngắn dài khuôn khổ (-) cũng như nhau.
Cô nào muốn tốt (-) ngâm cho kỹ,
Chờ đến ba thu (-) mới dãi mầu.
For form song thất lục bát, the beat (nhịp) for the first two verses is almost always 3/4:
Trống Trường Thành (-) lung lay bóng nguyệt
Khói Cam Tuyền (-) mờ mịt thức mây
Chín tầng gươm báu trao tay
Nửa đêm truyền hịch (-) định ngày xuất chinh
For form lục bát, the beat is diverse, depending on the context and the wording.
Nhịp (2/2/2 - 2/2/2/2):
Trời mưa (-) ướt bụi (-) ướt bờ (-)
Ướt cây (-) ướt lá (--) ai ngờ (-) ướt em (--)
Nhịp (2/4 - 2/2/2/2):
Yêu mình (-) chẳng lấy được mình (--)
Tựa mai (-) mai ngã (--) tựa đình (-) đình xiêu (--)
Nhịp (2/4 - 4/4):
Đố ai (-) quét sạch lá rừng (--)
Để ta khuyên gió (--) gió đừng rung cây (--)
Nhịp (2/4 - 2/4/2):
Hỡi cô (-) tát nước bên đàng (--)
Sao cô (-) múc ánh trăng vàng (--) đổ đi (--)
Nhịp (4/2 - 2/4/2):
Trách người quân tử (-) bạc tình (--)
Chơi hoa (--) rồi lại bẻ cành (--) bán rao (--)
6) Đối (Contrast): This applies mostly to the form thất ngôn bát cú, in which there are 8 verses:
Verses 3 and 4 must contrast.
Verses 5 and 6 must contrast.
"Contrast" can be contrast in meaning or contrast in sound.
For example, in "Qua Đèo Ngang" by Bà Huyện Thanh Quan:
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà
"Lom khom" contrasts with "Lác đác" in sound. "Dưới" contrasts with "bên" in meaning. "Núi" contrasts with "sông" in meaning. "Vài" contrasts with "mấy" in meaning.
7) Niêm (Match): This applies mostly to the form thất ngôn bát cú, in which there are 8 verses:
Verses 1 and 8 must match.
Verses 2 and 3 must match.
Verses 4 and 5 must match.
Verses 6 and 7 must match.
In each verse, the second (the most important) and sixth syllables must match.
"Match" means matching in thanh Bằng and thanh Trắc.
For example, in "Thiếu nữ ngủ ngày" by Hồ Xuân Hương:
Mùa hè hây hẩy gió nồm đông,
Thiếu nữ nằm chơi quá giấc nồng.
Lược trúc chải cài trên mái tóc,
Yếm đào trễ xuống dưới nương long.
Đôi gò Bồng đảo sương còn ngậm,
Một lạch Đào nguyên nước chửa thông.
Quân tử dùng dằng đi chẳng dứt,
Đi thì cũng dở, ở không xong.
Judged by the second and sixth syllables of each verse, it can be written:
B B
T T
T T
B B
B B
T T
T T
B B
So verses 1 & 8 match; 2 & 3 match; 4 & 5 match; 6 & 7 match. The 2nd and 6th syllables of each verse match.
The Forms and the Rules (Thể & Luật):
There are many forms (thể) of Vietnamese poetry. We will only look at the four most important ones and their rules (luật).
* Lục bát (6 / 8, a 6-word verse followed by an 8-word verse):
For this form, the rule is
B B T T B B
B B T T B B T B
For example:
Ông trời nổi lửa đằng đông
Bà sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay
However, the 1st, 3rd, and 5th syllables are not as important, therefore they don't have to follow the rule.
For example, "Áo Bông Che Ðầu" by Trần Tế Xương:
Hỏi ai, ai đó thương không ?
Ðêm mưa một mãnh áo bông che đầu
Vì ai, ai có biết đâu ?
Áo bông ai ướt, khăn đầu ai khô !
Người đi Tam Ðảo, Ngũ Hồ,
Kẻ về khóc trúc Thương Ngô một mình
Non non, nước nước, tình tình,
Vì ai ngơ ngẩn cho mình ngẩn ngơ !
* Song thất lục bát (7 / 7 / 6 / 8, 2 verses of 7-word each, followed by a 6 / 8):
For this form, the rule is
- - B - B - T
- - B - T - B
- B - T - B
- B - T - B - B
('-' means not important, can be any thanh.)
For example:
Nước thanh bình ba trăm năm cũ
Áo nhung trao quan vũ từ đây
Sứ trời sớm giục đường mây
Phép công là trọng, niềm tây sá nào
The third syllable in the first verse is not important, can be thanh Bằng but can also be thanh Trắc.
* Thất ngôn tứ cú (7 x 4, 4 verses of 7 words each):
For this form, the rules are:
1) the last syllable of verses 1, 2, and 4 must be thanh Bằng
2) the last syllable of verse 3 must be thanh Trắc
3) the 2nd and 6th syllables must match in thanh
4) the 4th syllable must contrast in thanh to the 2nd and 6th syllables
So, for thanh Bằng poems:
- B - T - B B
- T - B - T B
- T - B - T T
- B - T - B B
For example, "Quả Mít" by Hồ Xuân Hương:
Thân em như quả mít trên cây
Da nó xù xì, múi nó dầy
Quân tử có thương thì đóng cọc
Xin đừng mân mó, nhựa ra tay
For thanh Trắc poems:
- T - B - T B
- B - T - B B
- B - T - B T
- T - B - T B
For example, "Bọn đồ dốt" by Hồ Xuân Hương:
Dắt díu nhau lên đến cửa chiền
Cũng đòi học nói, nói không nên
Ai về nhắn bảo phường lòi tói
Muốn sống, đem vôi quét trả đền
* Thất ngôn bát cú (7 x 4 x 2, 8 verses of 7 words each):
This is the most difficult, and most elegant, form of Vietnamese poetry, if done properly. The rules are strict (if follow the Tang rules, "Đường Luật"). Not only the accents must match, but the verses must contrast and must match, and there are rules regarding opening, developing, and ending.
There are four parts to this poem:
1) Opening (Đề): verses 1 & 2
2) Explanation (Thực): verses 3 & 4
3) Elaboration (Luận): verses 5 & 6
4) Ending (Kết): verses 7 and 8
Verses 3 and 4 must contrast.
Verses 5 and 6 must contrast.
Verses 1 and 8 must match.
Verses 2 and 3 must match.
Verses 4 and 5 must match.
Verses 6 and 7 must match.
For thanh Bằng poems, the accents are:
- B - T - B B
- T - B - T B
- T - B - T T
- B - T - B B
- B - T - B T
- T - B - T B
- T - B - T T
- B - T - B B
"Thương Vợ" by Trần Tế Xương is an example of a poem that follows all the rules perfectly:
Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo xèo mặt nước buổi đò đông.
Một duyên hai nợ, âu đành phận
Năm nắng mười mưa, dám quản công
Cha mẹ thói đời ăn ở bạc!
Có chồng hờ hững cũng như không!
For thanh Trắc poems, the accents are:
- T - B - T B
- B - T - B B
- B - T - B T
- T - B - T B
- T - B - T T
- B - T - B B
- B - T - B T
- T - B - T B
"Đi Thi" by Trần Tế Xương is another example of a poem that follows all the rules perfectly:
Tấp tễnh người đi tớ cũng đi,
Cũng lều cũng chõng cũng vào thi.
Tiễn chân, Cô mất hai đồng chẵn,
Sờ bụng, thầy không một chữ gì !
Lộc nước còn mong thêm giải ngạch
Phúc nhà nay được sạch trương qui.
Ba kỳ trọn vẹn thêm kỳ nữa,
ú ớ u ơ ngọn bút chì.
No comments:
Post a Comment