孫子兵法
維基文庫，自由的圖書館
Tôn Tử Binh Pháp
Sun Tzu - The Art of War
written by Tôn Tử (孫子) in 512 BC
The book was written in ancient Chinese.
Here is the complete original Chinese text,
plus Hán Việt (where appropriate),
Nôm in Quốc-Ngữ,
and English.
----------
The book was divided into thirteen Chapters:
I Kế Sách (始計) - Assessment and Planning
II Tác Chiến (作戰) - Waging War
III Mưu Công (謀攻) - Strategic Attack
IV Quân Hình (軍形) - Military Formation
V Binh Thế (兵勢) - Forces
VI Hư Thực (虛實) - Illusion and Reality
VII Quân Tranh (軍爭) - Maneuvering
VIII Cửu Biến (九變) - Variations and Adaptability
IX Hành Quân (行軍) - Movement and Development
X Địa Hình (地形) - Terrain
XI Cửu Địa (九地) - The Nine Battlegrounds
XII Hỏa Công (火攻) - Attack by Fire
XIII Dụng Gián (用間) - Intelligence and Espionage
----------
始計
Kế Sách
Assessment and Planning
第一
Chapter 1
[Importance of War]
孫子曰：兵者，國之大事，死生之地，存亡之道，不可不察也。
Tôn tử nói: "Chiến tranh là đại sự của quốc gia, quan hệ tới việc sống chết của nhân dân, sự mất còn của nhà nước, không thể không khảo sát nghiên cứu cho thật kỹ."
Sun Tzu said: "War is of immense importance because it will determine the survival of a nation and its people. Thus the initial assessment of war is of utmost importance."
[Five Major Areas of Assessment]
故經之以五事，校之以計，而索其情：一曰道，二曰天，三曰地，四曰將，五曰法。
Cho nên, phải dựa vào năm mặt sau đây mà phân tích, nghiên cứu, so sánh các điều kiện tốt xấu giữa hai bên đối địch, để tìm hiểu tình thế thắng bại trong chiến tranh: Một là Đạo, hai là Thiên, ba là Địa, bốn là Tướng, năm là Pháp.
There are five major areas one should look at and compare them with those of enemies to understand the situation and assess the chances of victory. They are: morality, weather, terrain, leadership, and law.
[Morality]
道者，令民與上同意也，固可與之死，可與之生，而不畏危。
Đạo là chỉ việc chính trị, đạo nghĩa, phải làm cho nguyện vọng của dân chúng và vua nhất trí với nhau, đồng tâm đồng đức. Có như vậy, trong chiến tranh mới có thể bảo nhân dân vì vua mà chết, vì vua mà sống, không sợ hiểm nguy.
Morality refers to the ruler's capability to unite the whole nation. In this way, the people are prepared to co-exist and be in danger together with the ruler.
[Weather]
天者，陰陽、寒暑、時制也。
Thiên là thiên thời, nói về ngày đêm, trời râm trời nắng, trời lạnh trời nóng, tức tình trạng về khí hậu thời tiết.
Weather means day or night, brightness, temperature, and seasonal changes.
[Terrain]
地者，高下、遠近、險易、廣狹、死生也。
Địa là địa lợi, nói về đường sá xa gần, địa thế hiểm yếu hay bằng phẳng, khu vực tác chiến rộng hẹp, địa hình phải chăng có lợi cho tiến công, phòng thủ, tiến tới, thối lui.
Terrain means route or battlefield condition like high or low, distanced or near, easily accessible or treacherous, width, ease of defence or attack.
[Leadership]
將者，智、信、仁、勇、嚴也。
Tướng là tướng soái, tức nói về tài trí, uy tín, lòng nhân ái, lòng can đảm, sự uy nghiêm của người tướng.
Generals should be assessed by his wisdom, trust-worthiness, benevolence, courage, and discipline.
[Law]
法者，曲制、官道、主用也。
Pháp là pháp chế, nói về tình trạng tổ chức, biên chế, sự quy định về hiệu lệnh chỉ huy, sự phân chia chức quyền của tướng tá, sự cung ứng vật tư cho quân đội và chế độ quản lý.
Law refers to the army organization and control, systems and procedures, and command & control of deployment of resources.
[Sub-Areas of Assessment]
凡此五者，將莫不聞，知之者勝，不知者不勝。
故校之以計，而索其情，曰：主孰有道？將孰有能？天地孰得？法令孰行？兵眾孰強？士卒孰練？
賞罰孰明？吾以此知勝負矣。
Tình huống về năm mặt nói trên, người tướng soái không thể không biết. Chỉ khi nào hiểu rõ và nắm chặt được những tình huống đó thì mới có thể giành được sự thắng lợi. Không thật sự hiểu rõ và nắm chắc được thì không thể đắc thắng. Cho nên phải từ bảy mặt sau mà tính toán, so sánh những điều kiện đôi bên giữa địch và ta để tìm hiểu tình thế thắng bại trong chiến tranh.
Tức là phải xem xét: Vua bên nào có nền chính trị được lòng dân hơn? Tướng soái bên nào có tài năng hơn? Thiên thời địa lợi bên nào tốt hơn? Pháp lệnh bên nào được quán triệt hơn? Thực lực quân đội bên nào mạnh hơn? Binh sỹ bên nào được huấn luyện thành thục hơn? Thưởng phạt bên nào nghiêm minh hơn?
Căn cứ vào những điều đó, ta có thể tính toán mà biết trước được ai thắng ai thua.
Generals who are able to assess these five factors well would be able to win and those that could not would fail. Thus in planning, the general must be able to examine, assess and compare the following dimension with those of his enemies to determine the chances of victory.
Which Ruler has a higher Political Intelligence? Which general is more capable? Which side has the advantages created by the weather and terrain? Which side is capable of executing orders effectively and efficiently? Which army is better equipped, stronger and larger in numbers? Which side has better training? Which side is more enlightened in the administration of rewards and punishment?
Based on the comparison, I would be able to see which side will emerge the winner and which would emerge the loser.
[Types of Generals]
將聽吾計，用之必勝，留之；將不聽吾計，用之必敗，去之。計利以聽，乃為之勢，以佐其外。勢者，因利而制權也。
Tướng thinh ngã kế, dụng chi tất thắng, lưu chi; tướng bất thinh ngã kế, dụng chi tất bại, khứ chi.
Nếu chịu nghe mưu kế của ta, để cho ta chỉ huy tác chiến thì chiến tranh có thể thắng lợi, ta sẽ ở lại; Nếu không chịu nghe mưu kế của ta, cho dù có dùng ta để chỉ huy tác chiến, chiến tranh tất nhiên bị thất bại, ta sẽ rời đi. Nếu kế sách có lợi và được chấp thuận, còn phải tìm cách tạo ra tình thế có lợi để làm điều kiện phụ trợ bên ngoài cho việc tiến hành chiến tranh. Thế, tức là căn cứ vào tình huống phải chăng có lợi để mà có hành động tương ứng.
Generals who adopt these strategies would be able to win the battle; he must be retained. Generals who do not adopt these strategies would not be able to win the battle, he must be removed. Besides adopting the proposed plans and strategies, the general must create or take advantage of situations to push for victories.
[War is about Deception]
兵者，詭道也。故能而示之不能，用而示之不用，近而示之遠，遠而示之近。
Binh giả, quỷ đạo giã.
Dùng binh đánh giặc là hành động dối trá. Thông thường, nếu có thể tấn công thì giả như không thể tấn công, muốn đánh nhưng giả như không muốn đánh, muốn hành động ở gần nhưng giả như muốn hành động ở xa, muốn hành động ở xa nhưng lại giả như muốn hành động ở gần.
War is about deception. When you are capable, feign incapability. When you are good at deployment of units, feign that you are incapable. When you are near, feign that you are far. When you are far away, feign that you are near.
[Using Deception]
利而誘之，亂而取之，實而備之，強而避之，怒而撓之，卑而驕之，佚而勞之，親而離之，攻其無備，出其不意。此兵家之勝，不可先傳也。
Công kỳ vô bị, xuất kỳ bất ý.
Lấy lợi mà dụ kẻ tham, chiến thắng kẻ loạn, phòng bị kẻ có thực lực, tránh kẻ thù mạnh, khiêu khích kẻ hay giận dữ. Địch khinh thường thì làm chúng thêm kiêu, địch nhàn hạ thì làm chúng vất vả, địch đoàn kết thì làm chúng ly tán. Tấn công kẻ thù lúc chúng không phòng bị, hành động khi chúng không ngờ tới. Tất cả những điều nói trên đều là sự khôn khéo để thủ thắng của nhà quân sự, nhưng lại không thể quy định trước một cách máy móc.
If the enemy is greedy, use baits to lure him. If the enemy is in disarray, attacked him. If the enemy is strong and have no weaknesses yet, be well-prepared to seize the opportunity to attack. If the enemy is superior in numbers and high morale, avoid engaging them. If the enemy is easily angered, arouse his anger. If the enemy looks down on you, increase his arrogance further. If the enemy is resting, harrass them so that they are not well-rested. If the enemy's organization is strong, sow discord among them. Attacked places where enemy are not well-prepared or least expect an attack. This is how a war should be fought, in order to win. These strategies should not be disclosed before execution.
[Importance of Assessment]
夫未戰而廟算勝者，得算多也；未戰而廟算不勝者，得算少也。多算勝，少算不勝，而況於無算乎！吾以此觀之，勝負見矣。
Phàm trước khi khai chiến, đoán được thắng là do tính toán đầy đủ.Trước khi khai chiến mà đoán không thắng là do tính toán không chu đáo. Tính nhiều hơn tính ít, huống hồ không tính toán gì. Quan sát đủ các mặt đó, ai thắng ai bại có thể đoán trước được.
Those who have considered more details during planning and assessment will win while those who have considered fewer details will lose. The more details considered, the higher the chances of winning and vice versa. How much more certain is defeat if no planning is done at all? By observing the planning and assessment process, I am able to see whether victory or defeat is expected.
----------
作戰
Tác Chiến
Waging War
第二
Chapter 2
[Raising an Army]
孫子曰：凡用兵之法，馳車千駟，革車千乘，帶甲十萬，千里饋糧。則內外之費，賓客之用，膠漆之材，車甲之奉，日費千金，然後十萬之師舉矣。
Tôn tử nói: Nguyên tắc chung khi dụng binh tác chiến là khi phải huy động chiến xa nghìn chiếc, xe tải nặng nghìn chiếc, quân đội mười vạn, vận lương đi xa nghìn dặm, thì tình huống đó, chi phí ở tiền phương và hậu phương, chi phí đãi khách khứa sứ thần, bảo dưỡng và bổ sung tiêu phí nghìn vàng thì mới có thể cho mười vạn quân xuất chinh được.
Sun Tzu said: In general, before the start of the military campaign, one would need 1000 speedy chariots, 1000 heavy wagons and 10,000 armored and equipped soldiers. Supplies have to be transported for thousand of miles. There is a need to provide for expenses both at home and at the battlefront. Examples of such expenses are entertainment of visitors and emissaries, procurement of materials like glue and paint and maintenances fees for armor and other equipments. These expenses would amount to 1000 pieces of gold daily. An army of 10,000 could only be raised when the amount is raised.
[Importance of Swiftness]
其用戰也，貴勝，久則鈍兵挫銳，攻城則力屈，久暴師則國用不足。夫鈍兵挫銳，屈力殫貨，則諸侯乘其弊而起，雖有智者，不能善其後矣。故兵聞拙速，未睹巧之久也。夫兵久而國利者，未之有也。故不盡知用兵之害者，則不能盡知用兵之利也。
Dùng một đạo quân khổng lồ như thế để tác chiến thì đòi hỏi phải thắng nhanh. Nếu kéo dài thời gian, quân đội sẽ mệt mỏi, nhuệ khí sẽ suy giảm; tấn công thành trì sẽ hao hết sức chiến đấu, quân đội tác chiến ở ngoài lâu có thể làm nền tài chính của quốc gia gặp khó khăn. Nếu quân đội mỏi mệt, nhuệ khí suy giảm thì lúc đó cho dù là người tài giỏi sáng suốt đến đâu cũng không thể cứu vãn tình thế được. Cho nên dùng binh đánh giặc, chỉ nghe nói trong tốc thắng có những thiếu sót vụng về chứ không bao giờ có việc kéo dài mà lợi cho quốc gia cả. Cho nên người không hiểu biết chỗ hại khi dụng binh thì không thể hiểu được chỗ lợi trong dụng binh.
The purpose of raising an army is to achieve swift and decisive victory. If victory cannot be achieved quickly, the army would be lethargic and lose their fighting spirit. When they attacked city walls, they would be greatly exhausted. If the army is out on a military campaign for too long, the nation's resources would be greatly depleted. When the army is in a bad shape and the resources of the nation are exhausted, other neighboring warlords would capitalize on these weaknesses by launching an attack on us. Even if there are clever and capable strategists or advisors, they would not be able to reverse the situation.
While blunders are known to occur during military operations, one has yet witness a successful military operations where there are long delays. No one has seen a military campaign where the longer the campaign, the more beneficial it is to the nation. Someone who does not fully understand the inherent danger of deploying troops would also not understand the advantages of using it.
[Using Resources]
善用兵者，役不再籍，糧不三載，取用於國，因糧於敵，故軍食可足也。國之貧於師者遠輸，遠輸則百姓貧；近於師者貴賣，貴賣則百姓竭，財竭則急於丘役。力屈財殫，中原內虛於家，百姓之費，十去其七；公家之費，破軍罷馬，甲胄矢弩，戟楯矛櫓，丘牛大車，十去其六。
Người giỏi dụng binh, lính mãn ngũ không gọi lại, lương thực không vận tải quá 3 lần, quân nhu lấy tại nước mình, lương thực giải quyết tại nước địch. Được vậy thì lương thảo cấp dưỡng cho quân đội sẽ được thoả mãn. Sở dĩ quốc gia phải nghèo vì dụng binh là do vận tải lương thực đi quá xa. Vận tải lượng thực xa, bá tánh sẽ nghèo. Chung quanh nơi quân đội tập kết, vật giá sẽ cao vọt bất thường. Vật giá cao vọt sẽ làm cho tiền tài của bách tính khô kiệt. Tiền tài khô kiệt tất phải gấp rút thu thêm thuế. Sức mạnh tiêu hao hết, tiền tài khô kiệt, trong nước khắp đồng quê nhà nhà đều trống rỗng. Bách tính thì tiền tài 10 phần hao bẩy, quốc gia thì xe hỏng ngựa mỏi mười phần hết sáu.
The general who is well-versed with warfare does not require additional conscription of soldiers or require supplies to be delivered to it more than thrice. Military weapons and equipments should be prepared and obtained from the nation and food & supplies should be obtained from the enemies instead so that the army will always be well-fed and have ample supplies. A nation could become poor due to multiple transportations of supplies over long distance, impoverishing the people. The prices of food and supplies, in the area which the army is located, would inflate. This rise in price would erode the wealth of the people. Nation would impose greater tolls and taxes on the people to cover costs. When the strength of the army is exhausted, and wealth of the nation depleted, every household would be emptied of provisions. The wealth of the people would be reduced by seventy percent. As for the nation, it would incur the loss of equipments and livestock; chariots, horses, helmets, bows and arrows, spears and shield, oxen and heavy wagons. These losses would be about sixty percent of nation's assets.
[Enemy's Resource]
故智將務食於敵，食敵一鍾，當吾二十鍾；萁稈一石，當吾二十石。
Cho nên tướng soái giỏi lấy lương thực ở nước địch. Ăn 1 chung gạo ở nước địch bằng 20 chung gạo ở nước nhà. Dùng 1 thạch cỏ ở nước địch bằng 20 thạch cỏ ở nước nhà.
Hence, a wise general would always make it a point to use the supplies and provisions of the enemy. Consuming one cartload of enemies' provision is equivalent to twenty cartload of our own. Consuming one piculs of enemies' fodder is equivalent to twenty piculs of our own.
[Motivating the Troops]
故殺敵者，怒也；取敵之利者，貨也。故車戰，得車十乘以上，賞其先得者，而更其旌旗。車雜而乘之，卒善而養之，是謂勝敵而益強。
Muốn quân hăng hái giết địch phải làm quân biết hận địch. Cướp của địch mà thưởng cho quân nhà. Đánh bằng xe, cướp được hơn 10 cái thì thưởng cho người đầu tiên cướp được. Bỏ cờ xe địch, cắm cờ quân nhà mà dùng chung với xe nhà. Đãi tù binh tử tế thì thắng địch mà làm quân nhà thêm mạnh.
In order to kill the enemies, you need to make your troops hate them. To motivate your troops to plunder enemies' resources, you need to reward them with material rewards. In a chariot battle, the first person who is able to capture more than ten enemy chariots should be rewarded. We should then remove and replace the banners on captured chariots with ours and use it together with ours. Captured soldiers should be treated well. Only in this way, can we win the enemies and become stronger in the process.
[Importance of a Good General]
故兵貴勝，不貴久。故知兵之將，民之司命。國家安危之主也。
Thế nên dụng binh cốt thắng, không cốt kéo dài. Tướng soái giỏi dụng binh là thần hộ mệnh của dân, là người giữ sự an nguy cho quốc gia.
In war, it is better to go for swift victories rather than engaging in a prolong campaign. Thus a general who is adept in warfare is also the controller of people's fate and nation's survival.
----------
謀攻
Mưu Công
Strategic Attack
第三
Chapter 3
[Completeness]
孫子曰：凡用兵之法，全國為上，破國次之；全軍為上，破軍次之；全旅為上，破旅次之；全卒為上，破卒次之；全伍為上，破伍次之。
Tôn tử nói: Đại phàm cái phép dụng binh, làm cho cả nước địch khuất phục trọn vẹn là thượng sách, đánh nó là kém hơn. Làm cho toàn quân địch chịu khuất phục là thượng sách, đánh nó là kém hơn. Làm nguyên lữ quân địch khuất phục là thượng sách, đánh nó là kém hơn. Làm nguyên một tốt địch khuất phục là thượng sách, đánh nó là kém hơn. làm nguyên một ngũ địch khuất phục là thượng sách, đánh nó là kém hơn.
Sun Tzu said: In war, to capture the whole nation intact is the best strategy; to ruin or shatter the nation is a weaker option. To capture the whole division intact is the best strategy; to destroy it is a weaker option. To capture the whole battalion intact is the best strategy; to destroy it is a weaker option. To capture the whole company intact is the best strategy; to destroy it is a weaker option. To capture the whole section intact is the best strategy; to destroy it is a weaker option.
[True Win]
是故百戰百勝，非善之善者也；不戰而屈人之兵，善之善者也。
Thế nên bách chiến bách thắng cũng chưa phải cách sáng suốt trong sự sáng suốt. Không cần đánh mà làm kẻ địch khuất phục mới gọi là sáng suốt nhất trong sự sáng suốt.
Thus to fight a hundred battles and win a hundred battles, is not a reflection of the most supreme strategy. The ability to subdue the enemy without battle is a reflection of the ultimate supreme strategy.
[Forms of Attack]
故上兵伐謀，其次伐交，其次伐兵，其下攻城。攻城之法，為不得已。
Cho nên thượng sách trong việc dùng binh là lấy mưu lược để thắng địch, kế đó là thắng địch bằng ngoại giao, kế nữa là dùng binh thắng địch, hạ sách là tấn công thành trì.
The supreme is to attack enemies' strategies and plans, by thwarting them. Next is to attack the enemies' strategic alliances. The next option is to attack enemy troops. Attack the enemies' cities when it is the only option available.
[Avoid Attacking Cities]
修櫓轒轀，具器械，三月而後成；距闉，又三月而後已。將不勝其忿，而蟻附之，殺士三分之一，而城不拔者，此攻之災也。
Đánh thành là biện pháp bất đắc dĩ, chế tạo chiến xa, vũ khí phải mất 3 tháng mới hoàn thành, chuẩn bị binh mã lại mất 3 tháng nữa. Tướng sốt ruột xua quân đánh thành, thương vong 3 phần mất 1 mà vẫn chưa hạ được. Đó chính là cái hại của việc đánh thành.
The preparation of shields, weapons and equipment would take at least three months to complete. The preparation of the observation ramps would take another three months at least. Such long preparation may cause the general in charge to lose his patience and rationality. Thus he may launch an assault on the walls like ants, resulting in one third of his troops killed and the attacked city is still not conquered. This is the disastrous consequence of such assault.
[Generals Aim For]
故善用兵者，屈人之兵，而非戰也，拔人之城而非攻也，毀人之國而非久也，必以全爭於天下，故兵不頓而利可全，此謀攻之法也。
Cho nên người giỏi dụng binh, thắng địch mà không phải giao chiến, đoạt thành mà không cần tấn công, phá quốc mà không cần đánh lâu, nhất địch phải dùng mưu lược toàn thắng mà thủ thắng trong thiên hạ, quân không mỏi mệt mà vẫn giành được thắng lợi hoàn toàn.
The general who is adept at warfare will be able to subdue his enemy's troops without engaging into battles, to captu re enemy's city without launching assaults or to conquer enemy's city without prolonged campaign. He will always focus on, using the least amount of nation's resources to conquer his objectives whole and intact while contesting for supremacy. Thus his troops are not worn out and his victories are complete. In essence, this is the art of strategic attacks.
[Attacking Enemy's Troops]
故用兵之法，十則圍之，五則攻之，倍則分之，敵則能戰之，少則能逃之，不若則能避之。故小敵之堅，大敵之擒也。
Phép dụng binh, gấp mười lần địch thì bao vây, gấp năm lần địch thì tấn công, gấp đôi chì chia ra mà đánh, bằng địch thì phải đánh khéo, kém địch thì rút, tránh giao tranh với địch. Binh yếu mà đánh thẳng tất bị bắt làm tù binh.
When you outnumber your enemy ten to one, surround him. When you outnumber your enemy five to one, attack him. When you outnumber your enemy two to one, divide him. When the troops are comparable, there is a possibility of engaging him. When the enemy is larger in number, be able to escape from him. When greatly inferior in numbers than the enemy, be able to avoid him. Because regardless of how resilient the smaller troop is, it will definitely be captured by the stronger and larger troops.
[Strength of Nation]
夫將者，國之輔也。輔周則國必強，輔隙則國必弱。
Tướng soái là trợ thủ của quốc gia, trợ thủ tốt thì nước cường thịnh, kém thì nước suy yếu.
The general being an official, serve the nation. If he is thoughtful and detailed in his work, the nation would be strong and mighty. If he is full of flaws, the nation would be weak and vulnerable.
[Rulers Affect Campaign]
故君之所以患於軍者三：不知軍之不可以進而謂之進，不知軍之不可以退而謂之退，是為縻軍；不知三軍之事，而同三軍之政，則軍士惑矣；不知三軍之權，而同三軍之任，則軍士疑矣。三軍既惑且疑，則諸侯之難至矣。是謂亂軍引勝。
Vua có thể gây bất lợi cho việc quân trong 3 trường hợp: không biết quân không thể tiến mà bắt tiến, không biết quân không thể thoái mà bắt thoái, đó là trói buộc quân đội. Không biết việc quân mà can dự vào khiến tướng sĩ hoang mang khó hiểu. Không biết mưu kế dụng binh mà can dự vào khiến tướng sĩ băn khoăn nghi ngờ. Quân hoang mang nghi ngờ thì các nước chư hầu thừa cơ tấn công. Đó là tự làm rối mình khiến địch thắng.
There are three ways in which the ruler can adversely affect his army's campaign. The ruler gave the order to advance, without knowing that his army should not advance. The ruler gave the order to retreat, without knowing that his army should not retreat. This is equivalent to interfering or hindering military command and movement. The ruler ignorant of the army affairs, participate and interfere in its affairs. This causes confusion in the officers and men. The ruler ignorant of the command system and authority within the army, interfere in the execution of responsibilities. This causes apprehension and suspicion among officers and men. If the army is caught in confusion and apprehension, the neighboring warlords may take the opportunity to attack. It is like using a confused and chaotic army to entice your enemy to attack you.
[Predict Victory]
故知勝有五：知可以戰與不可以戰者勝。識眾寡之用者勝。上下同欲者勝。以虞待不虞者勝。將能而君不御者勝。此五者，知勝之道也。
Cho nên có năm điều có thể thắng: Biết có khả năng đánh hay không có khả năng đánh, có thể thắng, biết dựa vào binh lực nhiều ít mà đánh, có thể thắng, quân tướng đồng lòng có thể thắng, lấy quân có chuẩn bị đánh quân không chuẩn bị có thể thắng, tướng giỏi mà vua không can thiệp vào có thể thắng. Đây là 5 điều có thể đoán trước được thắng lợi.
There are five ways to predict victory. He who knows when to launch an attack and when not to will win. He who knows when to vary the size of his troops according to battle situations will win. He who is able to unite his whole army as one will win. He who is well-prepared and far-sighted and awaits his enemy will win. He who is capable and does not have to contend with the interference of his ruler will win. These are the five ways to decide if a victory can be secured.
[Know Yourself and the Enemy]
故曰：知己知彼，百戰不殆；不知彼而知己，一勝一負；不知彼不知己，每戰必殆。
Tri bỉ tri kỷ giả, bách chiến bất đãi; bất tri bỉ nhi tri kỷ, nhất thắng nhất phụ; bất tri bỉ bất tri kỷ, mỗi chiến tất đãi.
Cho nên có thể nói: Biết địch biết ta, trăm trận không bại; biết ta mà không biết địch trận thắng trận bại; không biết địch không biết ta, trận nào cũng bại.
He who knows his enemy and himself well will not be defeated easily. He who knows himself but not his enemy, will have an even chance of victory. He who does not know himself and his enemy, is bound to suffer defeat in all battles.
----------
軍形
Quân Hình
Military Formation
第四
Chapter 4
[Predicting & Achieving Victory]
孫子曰：昔之善戰者，先為不可勝，以待敵之可勝。不可勝在己，可勝在敵。故善戰者，能為不可勝，不能使敵必可勝。故曰：勝可知，而不可為。
Thắng khả tri, nhi bất khả vi.
Tôn tử nói: Trước kia người giỏi dụng binh đánh giặc, trước tiên phải không để bại, sau mới đánh bại kẻ địch. Không để bại là do mình, giành chiên thắng là tại địch. Thế nên người giỏi dụng binh có thể làm kẻ địch không thắng được mình, nhưng không chắc làm kẻ địch bị ta đánh thắng. Cho nên nói thắng lợi có thể dự kiến nhưng không nhất thiết đòi hỏi được.
Sun Tzu said: In ancient times, those who were skilful in warfare ensured that they would not be defeated and then waited for opportunities to defeat the enemy. The ability to prevent defeat lies on oneself while the opportunities of victory depend on the enemy. Thus those who are adept at warfare can ensure that they will not be defeated by the enemy, but will not be able to ensure victory over the enemy. Thus one is able to predict victory but not necessary be able to achieve it.
[When to Offend or Defend]
不可勝者，守也；可勝者，攻也。守則不足，攻則有餘。善守者，藏於九地之下，善攻者，動於九天之上，故能自保而全勝也。
Thiện thủ giả, tàng ư cửu địa chi hạ; thiện công giả, động ư cửu thiên chi thượng.
Không thể thắng được thì thủ, có thể thắng được thì công. Thủ là do chưa đủ điều kiện, công là khi điều kiện có thừa. Người giỏi thủ ém quân tại các loại địa hình, người giỏi công phát huy mọi thế mạnh, thế nên bảo toàn được lực lượng mà vẫn toàn thắng.
If the enemy cannot be overcome, defend. If the enemy can be overcome, attack. If resources are not available and in shortage, defend yourself. And vice versa. Those who are able to defend, is able to use the surrounding to conceal his troops well. Those who are able to attack, is able to attack in ways that is out of ordinary. As such he is not only able to ensure greatest self security and protection, he would also be able to achieve complete victories.
[Military Strategist]
見勝不過眾人之所知，非善之善者也；戰勝而天下曰善，非善之善者也。故舉秋毫不為多力，見日月不為明目，聞雷霆不為聰耳。古之善戰者，勝於易勝者也。故善戰者之勝也，無智名，無勇功，
Dự đoán chiến thắng mà không hơn nhiều người thì chưa gọi là giỏi trong những người giỏi, thắng 1 trận mà thiên hạ gọi là giỏi thì cũng chưa gọi là giỏi trong những người giỏi.. Cũng như nhấc một cọng lông thì không kể là khoẻ, nhìn thấy nhật nguyệt không kể là mắt tinh, nghe được sấm sét không kể là tai thính. Thời xưa, người giỏi dụng binh thường đánh bại kẻ địch dễ thắng nên việc giành được chiến thắng ấy không được tiếng là trí dũng.
To predict a victory that cannot surpass the common military knowledge, is not the hallmark of a great military strategist. To win a battle that is praised by many, is not the hallmark of great military strategist either. Predicting and achieving such victories, is like lifting a hair which does not indicate that one has great strength or being able to see the moon and the sun does not mean one has great eyesight. And also similar to being able to hear the roar of the thunder does not mean one has sharp hearing. Ancient sages' definition of generals who is adept at war are those that excelled in securing victories by choosing enemies that are easiest to overcome. Thus, one who is adept at war, wins without being known for his wisdom, reputation, courage, and merit.
[Military Strategist]
故其戰勝不忒。不忒者，其所措必勝，勝已敗者也。故善戰者，先立於不敗之地，而不失敵之敗也。是故勝兵先勝，而後求戰，敗兵先戰而後求勝。善用兵者，修道而保法，故能為勝敗之政。
Chiến thắng của họ là không có gì phải nghi ngờ vì nó dựa trên cơ sở tất thắng kẻ địch đã lâm vào thế thất bại. Cho nên người giỏi dụng binh bao giờ cũng đặt mình vào thế bất bại mà cũng không bỏ qua cơ hội nào để thắng địch. Vì vậy, đội quân chiến thắng bao giờ cũng tạo điều kiện để thắng, sau mới giao tranh, đội quân chiến bại thường giao tranh tranh trước, sau mới tìm chiến thắng bằng sự cầu may. Người giỏi dụng binh có thể từ các mặt tu sửa cái lẽ không thể thắng để nắm được quyền quyết định sự thắng bại.
He wins battle with confidence and without making mistakes. He does not make mistakes because he adopts measures that lead to victories. Victory is already secured because the enemy is already in a position of defeat. Therefore, the person adept at warfare, will put himself in a position where odds of defeat is the smallest and grabs every opportunity to defeat the enemy. As such a would-be victorious army ensures victory before engaging the enemy. A would-be defeated troops will engage his enemy first before looking for chances of victory. The person adept in warfare not only cultivates his moral code but maintains law and order. In this way, he is able to govern and determine victory and defeat in war.
[Evaluating Operations]
兵法：一曰度，二曰量，三曰數，四曰稱，五曰勝。地生度，度生量，量生數，數生稱，稱生勝。
Phép dụng binh là: Thứ nhất là "độ", thứ hai là "lượng", thứ 3 là "số", thứ 4 là "xứng", thứ 5 là "thắng". Tính thế sinh độ, độ sinh lượng, lượng sinh số, số sinh xứng, xứng sinh thắng.
Now in warfare, evaluations must be made as follows: First, estimate the degree of difficulty; second, assess the scope of operation; third, calculation of own forces; fourth, comparison of forces; and fifth, establish the chances of victory. Based on the characteristics of the terrain, the degree of difficulty is estimated. Based on the degree of difficulty, the scope of operation is assessed. Based on the scope of operation, the calculation of own forces is made. Based on the calculation of own forces, comparisons are evaluated against those of the enemy. Based on the evaluations, the chances of victory can then be established.
[Disposition of Army]
故勝兵若以鎰稱銖，敗兵若以銖稱鎰。勝者之戰，若決積水於千仞之谿者，形也。
Thắng giả chi chiến dân dã, nhược quyết tích thuỷ ư thiên nhẫn chi khê giả, hình dã.
Thắng binh dùng "dật" đánh "thù", bại binh dùng "thù" chống "dật". Người chiến thắng là người có quân lực hùng mạnh, chỉ huy tác chiến dùng binh như tháo nước đổ từ trên trời xuống vậy. Cái này gọi là hình của binh lực quân sự.
Thus, a victorious army is like a heavy-weight matched against a feather-weight. A defeated army is like a feather-weigh matched against a heavy-weight. The person adept in warfare is able to command and direct his troops to fight like accumulated gush of water streaming down mercilessly from thousands of feet high. Such is the disposition of a powerful and victorious army.
----------
兵勢
Binh Thế
Forces
第五
Chapter 5
[Managing Troops]
孫子曰：凡治眾如治寡，分數是也；鬥眾如鬥寡，形名是也；三軍之眾，可使必受敵而無敗者，奇正是也；兵之所加，如以碫投卵者，虛實是也。
Tôn Tử nói : Phàm điều khiển quân, bất kể nhiều hay ít đều là việc tổ chức biên chế quân độI, chỉ huy quân nhiều hay ít là vấn đề hiệu lệnh. Thống lĩnh toàn quân gặp địch tấn công mà không bị bạI trận, ấy là nhờ vào thuật biến hóa kỳ ảo khi dùng binh là chính. Dùng binh công địch được thế như lấy đá chọI trứng, ấy là nhờ biết vận dụng chính xác tránh thực chọn hư.
Sun Tzu said: Managing a large force can be similar to managing a small force. It is a matter of organization and structure. To direct and control a large force can be similar to directing and controlling a small force. It is a matter of communications and formations. The fact that the whole army can withstand enemy attack without conceding defeat is because of apt use of the direct and indirect. The strength of the troops can be increased, like using solid stones to hurl at eggs. This is done by avoiding the enemy's strengths and attacking its weaknesses.
[Direct & Indirect Forces]
凡戰者，以正合，以奇勝。故善出奇者，無窮如天地，不竭如江海。終而複始，日月是也。死而復生，四時是也。聲不過五，五聲之變，不可勝聽也；色不過五，五色之變，不可勝觀也；味不過五，五味之變，不可勝嘗也；戰勢，不過奇正，奇正之變，不可勝窮也。奇正相生，如循環之無端，熟能窮之哉？
Phàm việc tác chiến, dùng chính binh đốI địch, kỳ binh thủ thắng. Tướng giỏi dùng binh sẽ biết biến hóa tác chiến như trời đất không bao giờ cùng đường, sông biển không bao giờ cạn nước. Như mặt trăng mặt trời, lặn rồi lại mọc ; như bốn mùa thay đổi, qua rồi lại đến. Âm nhạc cũng không quá 5 thanh âm, nhưng biến hóa khôn lường, nghe sao cho hết được ; sắc màu cũng chỉ có 5 màu, nhưng biến hóa nhìn sao cho tận ; vị bất quá cũng chỉ có 5 vị, như biến hóa nếm sao cho đủ. Chiến thuật cũng chỉ có kỳ và chính, nhưng biến hóa của kỳ và chính là vô cùng vô tận. Kỳ chính chuyển hóa lẫn nhau như vòng tròn không có khởi điểm cũng không có kết thúc, ai có thể biết được?
In battle, use the direct forces to match the enemy, and use the indirect forces to win the enemy. Thus, the person who is adept at using indirect forces, can use it in such infinite ways like the ever-changing forces and elements of nature and the ceaseless flow of water in rivers and streams. Direct and indirect forces are like the end and the beginning and also like the ever changing role of the sun and moon. They (direct and indirect forces) perish and resurrect like the changes of the four seasons. There are only five basic notes but their combinations and permutation can create many musical scores that one is not possible to hear them all. There are only five basic colors, but their mixes and matches produce so many visuals that one is not possible to view them all. There are only five basic flavors, but their mixtures and blends produce so many tastes that one is not possible to taste them all. In war, there are only the direct and indirect forces. However the combinations and changes between the two are infinite. Their interactions and combinations are like two never-ending, interlocking rings where possibilities of its beginning and endings cannot be determined.
[Momentum & Timing]
激水之疾，至於漂石者，勢也；鷙鳥之疾，至於毀折者，節也。是故善戰者，其勢險，其節短。勢如張弩，節如發機。
Nước lã chảy xiết cuốn trôi cả đá gạch, đó là nhờ thế nước lũ. Chim ưng vồ mồi chỉ 1 cú có thể xé nát con mồi, đó là dựa vào thế tiết nhanh như chớp nhoáng. Người chỉ huy giỏi là người biết tạo nên thế hiểm hay tiết chớp nhoáng. Thế hiểm như cung đã giương hết mức, tiết chớp nhoáng như lấy nỏ phóng tên, nhanh vô cùng.
When the gushing torrential water tosses stones pushing boulders, it is because of the force of its momentum. When the ferocious strike of an eagle, breaks the body of its prey, it is because of the timing of the strike. Thus the forces and momentum of the adept in warfare are so overwhelming and ferocious and his timing of engagement is precise and swift. His stance is like a fully stretched bow and the timing is like the release of the trigger.
[Control]
紛紛紜紜，鬥亂而不可亂也；渾渾沌沌，形圓而不可敗也。
Trong khi tác chiến, người ngựa rối loạn mà không để đội hình rối loạn. Hỗn loạn mù mịt mà vẫn đâu ra đấy, duy trì được thế, tiết thì không bị bại.
In the midst of disorders and turmoil in war, while the troops have to fight under chaotic situations, they must remain orderly and in control. In the midst of confusion and chaos in fighting, one must still be able to marshal the troops from all directions and deploy them such that they cannot be defeated.
[Deception]
亂生於治，怯生於勇，弱生於強。治亂，數也；勇怯，勢也；強弱，形也。
Ta có tổ chức chặt chẽ thì khiến địch hỗn loạn, ta có lòng dũng cảm thì khiến địch khiếp sợ, ta có binh lực lớn thì khiến địch suy yếu. Chặt chẽ hay hỗn loạn là do ở tổ chức biên chế, dũng cảm hay khiếp sợ là do ưu thế tạo nên, lớn mạnh hay suy yếu là do thực lực đối sách thể hiện ra.
To feign disorder, one must possess strict discipline. To feign cowardice, one must possess great courage. To feign weakness, one must possess great superiority. Order and disorder depends on organization and structure. Courage and cowardice depends on posture and circumstances. Strengths or weaknesses depend on the formation and dispositions of the army.
[Manipulating Enemy]
故善動敵者，形之，敵必從之；予之，敵必取之。以利動之，以卒待之。
Tướng giỏi là biết cách điều khiển quân địch, ngụy trang để dụ địch khiến kẻ địch di động theo ý mình, dùng lợi nhỏ dụ kẻ địch, địch ắt đến để chiếm. Dùng cách đó mà khiến quân địch đến nạp mạng.
Thus the person, who is adept at warfare, manipulates the enemy by creating circumstances that will make them conform. Entice the enemy by giving away something he would definitely want to have. Lure the enemy with benefits that he desire，and ambush him.
[Exploiting Forces]
故善戰者，求之於勢，不責於人；故能擇人而任勢。任勢者，其戰人也，如轉木石。木石之性，安則靜，危則動，方則止，圓則行。故善戰人之勢，如轉圓石於千仞之山者，勢也。
Người giỏi tác chiến là biết tạo ra tình thế có lợi chứ không trách thuộc cấp, biết chọn lựa và sử dùng nhân tài để tạo nên lợi thế. Người giỏi tác chiến tạo ra thế giống như lăn gỗ đá, gỗ đá ở chỗ bằng thì nằm im, ở chỗ nghiêng dốc thì dịch chuyển, vuông thì dừng, tròn thì lăn. Bởi vậy mà người giỏi chỉ huy tác chiến cũng như lăn hòn đá tròn từ trên núi cao vạn trượng xuống chân núi vậy. Thế tạo ra chính là như vậy.
Thus the person who is adept at warfare, use the battle circumstances and does not solely depend on his troops to seek victory. As such he is able to select the right men and trust them to exploit the battles circumstances. The person who knows how to exploit battle circumstances is able to command his troops like rolling logs and boulders. The characteristics of the logs and boulders are such that they are not dangerous when not moving, but have destructive effects when moving. If they are square they cease to move, but when they are round, they roll. Thus the person who is adept at warfare can resembles that of moving logs and boulders moving down the mountain, when he uses battle situations.
----------
虛實
Hư Thực
Illusion and Reality
第六
Chapter 6
[First Mover]
孫子曰：凡先處戰地而待敵者佚，後處戰地而趨戰者勞。
Tôn Tử viết: Phàm đến chiến địa trước đợi địch là chiếm được thế chủ động an nhàn, đến chiến địa sau ứng chiến với địch là lâm vào thế mệt mỏi.
Sun Tzu said: Those who arrive first at the battleground will have sufficient time to rest and prepare against the enemy. Those who arrive late at the battleground will have to rush into battle when they are already exhausted.
[Move the Enemy]
故善戰者，致人而不致於人。能使敵人自至者，利之也；能使敵人不得至者，害之也。
Vì thế, người chỉ huy tác chiến giỏi là người có thể điều khiển quân địch chứ không thể theo sự điều khiển của quân địch. Khiến quân địch đến nơi ta làm chủ trước là kết quả của việc dùng lợi nhỏ nhữ địch. Khiến địch không thể đến nơi nó muốn, ấy là do ta ngăn cản được nó.
Thus the person adept in warfare seeks to control and manipulate his enemy instead of being manipulated and controlled. He can cause his enemy to arrive on his own accord by luring him with benefits. He can deter his enemy from coming by creating dangers and harm.
[Stall the Enemy]
故敵佚能勞之，飽能饑之，安能動之。出其所必趨，趨其所不意。
Do thế, địch đang nghỉ ngơi, ta phải làm cho nó mệt mỏi, địch đầy đủ lương thảo, ta phải làm cho chúng đói khát, địch đóng trại yên ổn, ta phải làm cho chúng di chuyển, đó là vì nơi ta tấn công, địch ắt phải đến ứng cứu.
Thus when the enemy is well-rested, disturb and tire him. When the enemy is well stocked with food, starve him. When he is encamped and comfortable, move him. Attack where he needs to rush to defend. Move quickly along routes where the enemy least expects.
[Moving, Attacking, and Defending]
行千里而不勞者，行於無人之地也；攻而必取者，攻其所不守也。守而必固者，守其所不攻也。
故善攻者，敵不知其所守；善守者，敵不知其所攻。微乎微乎，至於無形；神乎神乎，至於無聲，故能為敵之司命。
Quân ta đi được nghìn dặm mà không mệt mỏi là do ta đến những nơi không bị địch ngăn trở, ta đánh mà chắc thắng là do ta tấn công vào nơi địch không cách gì phòng thủ, ta phòng thủ vững chắc do ta biết trước nơi sẽ bị địch tấn công. Người giỏi tiến công là người có thể làm cho địch không biết nơi mà phòng thủ, người giỏi phòng thủ là người có thể làm cho địch không biết phải tiến công vào nơi nào. Vi diệu, vi diệu đến mức vô hình. Thần kỳ, thần kỳ đến mức vô thanh. Vì thế mà ta có thể nắm vận mạng của quân địch trong tay.
An army can travel for a thousand miles without being exhausted because it moves along places where there are no enemies. To be certain to capture what you attack is to attack a place where the enemy does not defend or where his defence is weak. To be certain to hold on to what you defend is to defend a place such that the enemy does not have the courage to attack or where the defence is made invulnerable to attacks. Thus, the person who is adept at offence, attack places where the enemy does not know how to defend. The person adept at defence protects places such that the enemy has no idea how to attack. Such is the intricacy, and subtlety of expert in warfare that he appears to be invisible without trace. Such is the mystery and myth of the expert in warfare that he is not heard or detected.
[Attack Without Resistance, Retreat Without Being Attacked]
進而不可禦者，沖其虛也；退而不可追者，速而不可及也。
Ta tiến công mà địch không cản nỗi vì ta như tiến vào chỗ không người, ta thoái lui mà địch không đuổi theo vì ta hành động nhanh lẹ, địch không đuổi kịp.
He is able to advance without resistance because he accelerates along areas that are not defended by the enemy. He is able to retreat without being pursued because he withdraws at a much faster speed than the enemy.
[Engage or Disengage the Enemy]
故我欲戰，敵雖高壘深溝，不得不與我戰者，攻其所必救也；我不欲戰，雖畫地而守之，敵不得與我戰者，乖其所之也。
Bởi thế, ta muốn đánh thì dù địch có lũy cao hào sâu cũng phải ứng chiến với ta vì ta đánh vào nơi địch buộc phải ứng cứu, ta không muốn đánh thì vạch đất mà phòng thủ, địch cũng không thể đến đánh ta vì ta làm cho chúng phải đổi hướng tiến công.
Thus when I desire to go into battle, even if the enemy is behind high walls and deep moats, he will have no choice but to engage me. Because I attack where he needs to rescue or protect. When I do not desire to go into battle, even though I may be occupying any ground and not erecting any form of defence, the enemy will still be unable to start a battle with me. This is because I contradict the normal rules of engagement and prevent him from reaching his desired destination.
[Concealment]
故形人而我無形，則我專而敵分。我專為一，敵分為十，是以十攻其一也。則我眾敵寡，能以眾擊寡者，則吾之所與戰者約矣。吾所與戰之地不可知，不可知則敵所備者多，敵所備者多，則吾所與戰者寡矣。故備前則後寡，備後則前寡，備左則右寡，備右則左寡，無所不備，則無所不寡。
Ta khiến địch để lộ thực lực mà ta thì vô hình thì ta có thể tập trung binh lực, còn địch thì phân tán lực lượng. Ta tập trung binh lực ở một nơi mà địch phân tán lực lượng ở mười chốn, tức là ta dùng mười đánh một, như thế quân ta đông quân địch ít, lợi thế hẳn cho ta. Dùng nhiều đánh ít, tương quan lực lượng ta với địch rõ ràng là mình thắng. Nơi ta muốn tiến công, địch chẳng thể nào biết, không thể biết ắt địch phải bố trí phòng thủ nhiều nơi, đã phòng bị nhiều nơi thì quân số bị phân bố ắt nơi ta cần tiến công sẽ có ít quân địch. Địch giữ được "mặt tiền" thì mặt sau mỏng yếu, giữ được bên trái thì bên phải yếu mỏng.
Thus, if I can uncover the dispositions of the enemy while remaining concealed myself, I can keep my forces concentrated and united, and force those of the enemy to be divided and dispersed. If I can concentrate and unite my troops at one place while those of the enemy are scattered at ten different places, then I can use my entire force against one tenth of his. Thus I will be able to have numerical strength over him. If I can use a larger and stronger force to attack a smaller and inferior enemy force, those enemy will surely be defeated. The enemy does not know where I am going to attack. If the enemy does not know where I am going to attack, he will have to defend many places. The more places he need to defend, the more dispersed his force is, thus I am able to engage a small part of his troops with my full force. If he strengthens the front, the rear will be weakened. If he strengthens the rear, his front will be weakened. If he defends his left, his right will be exposed. If he defends his right, his left will be exposed. If he tries to defend everywhere, he will be vulnerable everywhere.
[Attack & Defence Affect Strength]
寡者，備人者也；眾者，使人備己者也。
Binh lực mỏng là vì phòng bị khắp nơi, binh lực dồi dào là nhờ buộc địch phải phòng bị khắp chỗ.
The inferiority or weakness in numbers is normally associated with the defending side.The superiority or strength in numbers is associated with the attacking side.
[BattleGround & Engagement Time]
故知戰之地，知戰之日，則可千里而會戰；不知戰之地，不知戰日，則左不能救右，右不能救左，前不能救後，後不能救前，而況遠者數十裏，近者數裏乎！
Vì thế, biết trước chiến địa và thời gian giao tranh thì dù xa ngàn dặm cũng có thể giao phong với địch. Không biết sẽ đánh ở đâu và vào lúc nào thì cánh trái không thể tiếp ứng cánh phải, cảnh phải không thể ứng tiếp cánh trái, mặt tiền không thể ứng cứu với mặt hậu, mặt hậu không thể ứng cứu mặt tiền, huống hồ xa ngoài ngàn dặm, gần trong vài dặm thì thế nào ?
If you know the terrain of the battleground and the exact date of engagement of battle, your army can travel a thousand mile and still be ready for battle. If you do not know the location of the battleground and the exact date of engagement, then your left flank will not be able to rescue your right flank, and the right flank will not be able to rescue your left flank. The front will not be able to rescue the rear and the rear will not be able to rescue the front. This problem is compounded even more considering that the farthest force may be ten miles away or the nearer force only several miles apart.
[Majority and Absolute Advantage]
以吾度之，越人之兵雖多，亦奚益於勝哉！故曰：勝可為也。敵雖眾，可使無鬥。故策之而知得失之計，作之而知動靜之理，形之而知死生之地，角之而知有餘不足之處。
Theo ý ta, vượt người về số quân đâu có ích chi cho ta trong việc thắng bại, thắng lợi có thể do ta tạo thành. Quân địch tuy đông, có thể làm cho chúng không thể đấu với ta được. Phải bày mưu lập kế, phân tích kế hoạch tác chiến của quân địch, khiêu khích địch để nắm tình hình và phương cách hành quân của địch, trinh sát xem chỗ nào có lợi, chỗ nào bất lợi, đánh thử xem binh lực của địch mạnh yếu thực hư thế nào.
Based on my analysis and evaluation, the people of Yue may have superiority in numbers but does this mean that it has the definite advantage in winning battles? Thus I say: Victories can be created by us. Although the enemy may have a larger and stronger force, he can be prevented from engaging me. Therefore, scheme to discover the plans of the enemy so as to know their likelihood of success. Provoke him so as to know his reasons and basis for movement and actions. Know his dispositions so as to know the vulnerability of the ground he is occupying. Throw some contests against the enemy so as to know his area of his strengths and weaknesses.
[Flexibility in Formation]
故形兵之極，至於無形。無形則深間不能窺，智者不能謀。因形而措勝於眾，眾不能知。人皆知我所以勝之形，而莫知吾所以制勝之形。
Ta ngụy trang thật khéo khiến địch không tìm ra tung tích thì dù gián điệp có vào sâu trong đội hình cũng không biết rõ được quân ta, kẻ địch khôn ngoan mấy cũng chẳng biết cách đối phó với quân ta. Căn cứ vào sự thay đổi tình hình của địch mà vận dụng linh hoạt chiến thuật, dù có bày sẵn thắng lợi trước mắt chúng cũng không nhận ra sự ảo diệu của nó. Người ngoài chỉ biết ta dùng phương kế thắng địch chứ không biết ta đã vận dụng phương kế đó thế nào.
The ultimate skill in the deployment of troops is to ensure that it has no fixed or constant formation and disposition. Without ascertainable formations, even the most infiltrated and observant spy will not be able to probe and comprehend, and the wisest strategist will not be able to uncover your plans or plot against you. The victory gained as a result of adapting to the circumstances of the enemy will never be understood by the troops. Everyone may know the formation that I used to secure victory. However, no one will know the ways, methods and reasons behind how I went about creating that victory.
[Be Flexible]
故其戰勝不復，而應形於無窮。夫兵形象水，水之行避高而趨下，兵之形避實而擊虛；水因地而制流，兵因敵而制勝。故兵無常勢，水無常形。能因敵變化而取勝者，謂之神。故五行無常勝，四時無常位，日有短長，月有死生。
Vì vậy, chiến thiến lần sau không lặp lại phương thức đã dùng trong lần trước mà phải thích ứng với tình hình mới, biến hóa vô cùng vô hình. Cách dùng binh cũng như dòng chảy của nước vậy, quy tắc vận hành của nước là từ chỗ cao đổ xuống thấp. Thắng lợi trên chiến trường là do ta biết tránh chỗ cứng, chỗ thực của quân địch mà đánh vào chỗ mềm, chỗ hư của địch. Nước tùy địa hình cao thấp mà định được hướng chảy, tác chiến căn cứ vào tình hình của địch mà quyết định cách đánh. Dụng binh tác chiến không có hình thế cố định, không có phương thức nhất định. Dựa vào biến đổi của địch mà chiến thắng thì gọi là dụng binh như thần. Ngũ hành tương sinh tương khắc, không có hành nào luôn thắng, bốn mùa nối tiếp nhau thay đổi, không có mùa nào cố định mãi, bóng mặt trời lúc dài lúc ngắn, vành trăng có khi tròn khi khuyết.
Therefore, the victory gained from each battle comes about because strategies and tactics are never repeated. Rather, they should vary according to the circumstances, with infinite possibilities. The principle underlying military deployment may be likened to water. It is the inherent characteristic of flowing water to flow from high places and hasten its movement low places. In the same way, the disposition and deployment of an army should be to avoid strengths and attack weaknesses. Just as water controls its flow according to the characteristics of the terrain, and army should try to create its victory according to the situations of the enemy. So, in conduct of war, there are no fixed situations and condition, just like water has no constant shape and configuration. The persons who gains victories by adapting to the changing conditions and situations of the enemy can be considered a legend in warfare. Thus there is no guaranteed victory among the five elements of nature. There is no permanency for each of the four seasons. There are days which are short and days which are long. There are changes in the shape of the moon throughout a month.
----------
軍爭
Quân Tranh
Maneuvering
第七
Chapter 7
[Difficulties in Troop Maneuvering]
孫子曰： 凡用兵之法，將受命於君，合軍聚眾，交和而捨，莫難於軍爭。軍爭之難者，以迂為直，以患為利。
Tôn Tử viết: Phàm dụng binh chi pháp, tướng soái nhận lệnh vua, trưng tập dân chúng, tổ chức quân đội, sau mới bày trận đối địch. Trong quá trình đó, khó nhất là quân tranh, nghĩa là giành lấy lợi thế. Cái khó nhất của việc này là phải biến đường vòng thành đường thẳng, biến bất lợi thành có lợi.
Sun Tzu said: In any military campaign, the general will first receive orders from his ruler. He then assembles the troops and mobilise the people. He must harmonize these diverse groups and build their relationships and comradeships. However, none of these are more difficult than military maneuvers. The difficulty about the art of maneuver is to convert difficult and torturous routes into direct accesses, and to turn disastrous circumstances into advantage situations.
[Reaching Battlefield Earlier]
故迂其途，而誘之以利，後人發，先人至，此知迂直之計者也。
Tuy đi đường vòng nhưng lấy cái lợi nhỏ dụ địch thì mới có thể xuất phát sau mà tới được trước yếu địa cần tranh, thế là hiểu được phương pháp biến cong thành thẳng.
Thus, advance by using indirect routes, and lure the enemy by offering gains as bait. As such, while you may set off later than your enemy but you will be able to arrive earlier than him. The one who knows how to do this understands the use of direct and indirect strategies.
[Difficulty in Equipping Army]
軍爭為利，軍爭為危。舉軍而爭利則不及，委軍而爭利則輜重捐。是故卷甲而趨，日夜不處，倍道兼行，百里而爭利，則擒三將軍，勁者先，疲者後，其法十一而至；五十裏而爭利，則蹶上將軍，其法半至；三十裏而爭利，則三分之二至。是故軍無輜重則亡，無糧食則亡，無委積則亡。
Quân tranh vừa có cái lợi, vừa có nguy hiểm. Nếu đem toàn quân có trang bị nặng nề đi tranh thì không thể đạt được dự định, nếu bỏ lại trang bị nặng thì trang bị nặng sẽ tổn thất. Vì thế, cuốn giáp tiến gấp, ngày đêm không nghỉ để đi trăm dặm tranh lợi thì tướng lĩnh ba quân có thể bị bắt, lính khỏe tới trước, yếu tới sau. Cuối cùng chỉ có một phần mười binh lực đến trước. Đi năm mươi dặm tranh lợi, tướng lĩnh tiền quân sẽ bị chặn, chỉ có một nửa binh lực tới trước. Đi ba mươi dặm tranh lợi, chỉ có hai phần ba binh lực tới trước. Quân đội không có trang bị nặng ắt thua, không có lương thảo ắt chết, không có vật tư ắt khó sống.
In maneuvering there are advantages to be gained and dangers and calamities as well. One who attempts to mobilize a complete and fully equipped army so as to go after advantages and gains will be late in seizing them. One who sends a lightly equipped army to go after advantages and gains is likely to suffer severe losses of stores and supplies. An army may bundle up and keep the armor wear, in order to rush its movement forward through nights and days without rest so that double the distance can be covered. It can travel 100 miles to contend for advantages against the enemy. However, such an army is likely to risk having the generals of its three divisions captured. This is because the stronger and fitter men will be in front while the weaker ones are far behind. As a result, only one tenth of it will reach the destination. It can travel 50 miles to contend for advantages against the enemy. In this case, the general of the vanguard will be humiliated and defeated. This is because only half the troops will arrive at the destination. It can travel 30 miles to contend for advantages against the enemy, but only two thirds of the troops will arrive at the destination. It follows that an army without heavy equipment and supplies will perish. An army without sufficient food and grain will die. An army without sufficient stockpiles and reserves will not survive.
[Critical Information]
故不知諸侯之謀者，不能豫交；不知山林、險阻、沮澤之形者，不能行軍；不用鄉導者，不能得地利。
Chưa biết ý đồ chiến lược của các chư hầu, không thể tính việc kết giao ; chưa thông địa hình sông núi, đầm hồ, không thể hành quân ; không dùng người dẫn đường không thể chiếm địa lợi.
Thus, if the schemes and ploys of the neighboring warlords are not known, one should not be keen to enter into any alliances with them. Those who do not know the conditions of the forested mountains, the dangerous terrain of mountain paths, and the treacherous nature of swamps and marshes will not be able to conduct the movement of troops. Those who do not use local guides will not be able to gain the advantages of the terrain.
[Art of Maneuvering]
故兵以詐立，以利動，以分和為變者也。故其疾如風，其徐如林，侵掠如火，不動如山，難知如陰，動如雷震。掠鄉分眾，廓地分利，懸權而動。先知迂直之計者勝，此軍爭之法也。
Dùng binh đánh trận phải dựa vào biến hóa gian trá mới mong thành công, phải căn cứ vào chỗ có lợi hay không mà hành động, tùy sự phân tán hay tập trung binh lực mà thay đổi chiến thuật. Quân đội hành động thần tốc thì nhanh như gió cuốn, hành động chậm rãi thì lừng khừng như rừng rậm, khi tấn công thì như lửa cháy, khi phòng thủ thì như núi đá, khi ẩn mình thì như bóng tối, khi xung phong thì như sấm sét. Chiếm được làng xã phải phân binh đoạt lấy, mở rộng lãnh thổ, phải phân binh trấn giữ ; cân nhắc lợi hại được mất rồi mới tùy cơ hành động. Trước hết phải rõ phương pháp biến cong thành thẳng để giành thắng lợi, ấy là nguyên tắc hành quân.
Thus, war is based on who applies deception best. Move when there is advantages. Create changes in situations through the dispersion and concentration of forces. Thus, when in movement, be as swift as the wind. When in slow marches, be as majestic as the forest. When raiding, be as ferocious as the fire. When not in movement, be as steady as the mountains. When in concealment, be as inscrutable as the darkness. When attacking, be as overwhelming as the roar of thunder and merciless as the strike of lightning. When looting and plundering the villages, share the bounty with the troops. When occupying conquered territories, share the gains. Consider and deliberate carefully before deciding on any action. Those who can master beforehand the skill of using the indirect and direct approaches, strategies and schemes will win. Such is the art of maneuvering military forces.
[Importance of Unity]
《軍政》曰：「言不相聞，故為之金鼓；視不相見，故為之旌旗。」夫金鼓旌旗者，所以一民之耳目也。民既專一，則勇者不得獨進，怯者不得獨退，此用眾之法也。
Quân Chính viết : "Ngôn bất tương văn, cố vi kim cổ, thị bất tương kiến, cố vi tinh kỳ" có nghĩa là "khi tác chiến mà dùng lời nói chỉ huy e quân nghe không được, phải cần đến chiêng trống ; dùng động tác e quân không nhìn thấy, phải cần đến cờ lệnh. Chiêng trống, cờ lệnh dùng để thống nhất hành động của toàn quân. Toàn quân đã hành động nhất nhất thì người lính dũng cảm không thể tiến một mình, người lính nhút nhát cũng không thể lùi một mình, đó là phương pháp chỉ huy toàn thể đội hình tác chiến".
According to the Book on Military Administration, "In battles, as verbal communication cannot be heard clearly, cymbals and drums are used as commands" As visual communication and eye contact are hampered, banners and flags are used as signals. Now the purpose of using cymbals, drums, flags and banners is to draw attention of the troops and focus them for combat under the direction of the commander. Once the troops are united as one body, the courageous ones will not advance forward by themselves and the cowardly ones will not retreat by themselves. This is the art of directing larges forces in battles.
[Uniting Troops]
故夜戰多金鼓，晝戰多旌旗，所以變人之耳目也。
For battles at night, use more torches and drums. For battles in the day, use more banners and flags. These different means of communication can be designed to influence the judgement of the enemy.
[Controlling Morale]
三軍可奪氣，將軍可奪心。是故朝氣銳，晝氣惰，暮氣歸。善用兵者，避其銳氣，擊其惰歸，此治氣者也。
Đối với quân địch, có thể làm tan nhuệ khí của chúng ; đối với tướng địch, có thể làm dao động quyết tâm của họ. Sĩ khí của quân đội lúc mới giao chiến thì hăng hái, sau một thời gian dần dần suy giảm, cuối cùng tiêu tan. Người giỏi dùng binh phải tránh nhuệ khí hăng hái của địch cho đến khi nhuệ khí đó của chúng bị tiêu tan giảm sút thì đánh, đó là cách nắm chắc sĩ khí quân đội.
Thus, they serve to destroy the morale of the enemy's army. With regard to the generals of the enemy, they serve to rob them off their decisiveness. At the beginning of a military campaign, the fighting spirits of the forces are high. As the campaign progresses, the spirit of the forces become sluggish and tiredness comes in. Towards the end of the campaign, thoughts of returning home will set in. Therefore, the adept at warfare avoids engaging the enemy when the spirits are high. Only attacks them when their spirits are sluggish and the soldiers are homesick. This is control of morale factor.
[Handling Psychological Factor]
以治待亂，以靜待嘩，此治心者也。
Lấy sự nghiêm chỉnh của quân ta đối phó với sự hỗn loạn của quân địch, lấy sự bình tĩnh của quân ta đối phó với sự hoang mang của quân địch, đó là cách nắm chắc tâm lý quân đội.
Use orderliness and stability to confront chaos and disorder. Use calmness and steadfastness to deal with noisiness and clamour. This is control of the psychological factor.
[Managing Physique Factor]
以近待遠，以佚待勞，以飽待饑，此治力者也。
Lấy gần chờ xa, lấy nhàn chờ mệt (dĩ dật đãi lao), lấy no chờ đói, đó là cách nắm chắc sức chiến đấu của quân đội.
Use proximity to battlefield to counter enemies that come from afar. Use well rested troops to counter tired and exhausted enemies. Use well fed troops to counter enemies that are hungry. This is control of the physical factor.
[Managing Change Factor]
無邀正正之旗，無擊堂堂之陳，此治變者也。
Không đi chặn đánh quân địch đang có hàng ngũ chỉnh tề, không đánh kẻ địch có thế trận và lực lượng hùng mạnh, đó là cách nắm vững biến hóa chuyển động.
Never engage an approaching enemy who displays orderly flags and banners. Never engage an advancing enemy which shows an impressive and organized formation. This is control of the change factor.
[Maneuvering & Deploying]
故用兵之法，高陵勿向，背丘勿逆，佯北勿從，銳卒勿攻，餌兵勿食，歸師勿遏，圍師遺闕，窮寇勿迫，此用兵之法也。
Nguyên tắc dùng binh là : địch chiếm núi cao thì không đánh lên, địch dựa vào gò đống thì không nên đánh chính diện, địch vờ thua chạy thì không nên đuổi theo, quân địch tinh nhuệ thì chưa nên đánh vội, địch cho quân ta nhử mồi thì mặc kệ chúng, địch rút về nước thì không nên chặn đường, bao vây quân địch nên chừa một lối thoát cho chúng, địch cùng khốn thì không nên quá bức bách chúng. Phép dùng binh là như thế.
Thus the art of applying military maneuvers includes the following:
Do not advance against an enemy who is encamped on high grounds.
Do not engage an enemy who is assaulting downwards from high ridges.
Do not pursue an enemy who pretends to retreat in desperation.
Do not attack the agile and motivated elite force of the enemy.
Do not fall for bait offered by the enemy.
Do not intercept an enemy who is returning to his home country.
In surrounding an enemy, always leave him an escape route.
Do not pursue a desperate enemy relentlessly.
These are the ways and art of maneuvering and deploying troops.
----------
九變
Cửu Biến
Variations and Adaptability
第八
Chapter 8
[Six Grounds]
孫子曰： 凡用兵之法，將受命於君，合軍聚合。泛地無舍，衢地合交，絕地無留，圍地則謀，死地則戰。
Tôn Tử viết: Phàm dụng binh chi pháp, chủ tướng nhận lệnh của vua, tập hợp quân đội, quân nhu (giáo, khí, lương, tiền, …), khi xuất chinh ở "phỉ địa" (đất xấu) thì không dựng trại, ở "cù địa" (đất có đường lớn thông suốt) phải kết giao với nước láng giềng, ở "tuyệt địa" không được nấn ná, ở "vi địa" (đất bị vây) thì phải tính kế, ở "tử địa" phải liều chết quyết chiến.
Sun Zi said: In a military campaign, the general first receive orders from his ruler. He then assembles the troops and mobilize the citizens. When on treacherous grounds, you must never encamp. When on focal ground, you must attempt to ally with neighboring states. When on isolated ground, you must not stay there. When on constricted ground, you must plan and strategise. When on death ground, you must fight relentlessly.
[Adapting to Change]
途有所不由，軍有所不擊，城有所不攻，地有所不爭，君命有所不受。故將通於九變之利者，知用兵矣；將不通九變之利，雖知地形，不能得地之利矣；治兵不知九變之術，雖知五利，不能得人之用矣。
Có những đường không nên đi, có những loại địch không nên đánh, có những thành không nên công, có những vùng không nên giành, có những lệnh vua không nên nghe. Tướng lĩnh tinh thông những ứng biến trên mới là người biết cách dùng binh. Không tinh thông những ứng biến ấy, dù có nắm được địa hình cũng không thể giành được địa lợi. Chỉ huy quân đội mà không biết dùng những ứng biến ấy thì dù biết năm điều lợi cũng không thể phát huy được toàn bộ tác dụng của quân đội.
There are some routes and paths that must not be taken. There are some armies and troops that must not be assaulted. There are some cities that must not be attacked. There are some grounds that must not be contested. There are some military orders that need not be obeyed. Thus, the general who knows how to vary and adapt to changing situations so as to gain advantages is one who is skilful in applying the art of war. The general who is familiar with the terrain but does not know how to vary and adapt to changing situations will not be able to take advantage of what that terrain has to offer. In military command, if the general cannot master the art of variations and adaptability, he will not be able to deploy his troops to maximum advantage despite understanding the five strategic considerations.
[Why Factor Favourable & Unfavourable]
是故智者之慮，必雜於利害，雜於利而務可信也，雜於害而患可解也。
Tướng lĩnh thông minh suy tính tất phải cân nhắc hai phương diện lợi hại. Khi gặp tình hình bất lợi, phải tìm cho được điều lợi mới thành được đại sự. Gặp tình hình thuận lợi, phải cố thấy rõ những yếu tố bất lợi mới kịp thời giải trừ được tai biến.
Thus, the wise strategist will always weigh and consider the favourable and unfavourable factors in his deliberations. By factoring the favourable factors, the mission can be accomplished with confidence. By factoring the unfavourable factors, disasters and crises can be averted.
[Dealing with Warlords]
是故屈諸侯者以害，役諸侯者以業，趨諸侯者以利。
Muốn khuất phục chư hầu, phải đánh vào chỗ nguy hại của họ ; muốn điều khiển chư hầu, phải buộc họ làm những việc họ không thể không làm ; muốn ép họ vào thế bị động, phải dùng lợi mà dẫn dụ họ.
Succumb the neighbouring warlords through the use of intimidation and threats. Harass and wear down the neighbouring warlords through incessant creation of troubles and activities. Hasten and direct the movements of the neighbouring warlords through the offer of benefits and baits.
[Preparedness]
故用兵之法，無恃其不來，恃吾有以待之；無恃其不攻，恃吾有所不可攻也。
Nguyên tắc dùng binh là : không chờ địch đến đánh ta, mà phải tập trung vào việc sắp sẵn kế sách đối phó ; không đợi địch tấn công ta, mà phải trông vào thành lũy của ta vững chắc, địch không thể hạ được.
Thus, in the conduct of war, one must not rely on the failure of the enemy to come, but on the readiness of oneself to engage him. One must not rely on the failure of the enemy to attack, but on the ability of oneself to build an invincible defence.
[Dangerous Traits]
故將有五危，必死可殺，必生可虜，忿速可侮，廉潔可辱，愛民可煩。凡此五者，將之過也，用兵之災也。覆軍殺將，必以五危，不可不察也。
Làm tướng có 5 điểm nguy hiểm : liều chết khinh suất có thể bị giết, tham sống sợ chết có thể bị bắt, nóng giận hồ đồ có thể mắc mưu, liêm khiết tự trọng không chịu được nhục nhã, thương dân có thể lo buồn bất an. Phạm 5 sai lầm đó thì tai họa khó lường cho việc dùng binh. Quân bị diệt, tướng bị giết đều do 5 điểm nguy hiểm ấy mà ra, không thể không suy xét kỹ.
Thus, there are five dangers that will plague any general. If he is reckless, he can be killed. If he is cowardly and desperate to live, he can be captured. If he is easily angered, he can be provoked. If he is sensitive to honour, he can be insulted. If he is overly compassionate to people, he can be disturbed and harassed. These five characteristics are the greatest pitfalls and mistakes of a general and the cause of disasters in any military operation. The destruction of an army and the deaths of generals are caused by these five dangers, thus they should be examined thoroughly.
----------
行軍
Hành Quân
Movement and Development
第九
Chapter 9
[Mountainous Areas]
孫子曰：凡處軍相敵，絕山依谷，視生處高，戰隆無登，此處山之軍也。
Tôn Tử viết: Khi hành quân và dựng trại ở những dạng địa hình khác nhau, khi phán đoán tình hình quân địch, phải chú ý : ở vùng núi, phải dựa vào vùng sơn cốc có nước và cỏ, hạ trại tại chỗ cao, hướng về ánh sáng. Nếu địch chiếm được chỗ cao thì không đánh lên.
Sun Tzu said: In the deployment of troops and in the analysis and assessment of the enemy, certain principles must be kept in mind. After crossing the mountains, move and stay close to the valleys. For a commanding view and to ensure better chances of survival, occupy high grounds. When the enemy has occupied high grounds, do not attempt an assault. These are principles for deploying troops in mountainous terrain.
[Marine]
絕水必遠水，客絕水而來，勿迎之於水內，令半濟而擊之利，欲戰者，無附於水而迎客，視生處高，無迎水流，此處水上之軍也。
Khi vượt sông, nên hạ trại xa bờ. Nếu địch vượt sông đánh ta, ta không nên giao chiến với địch ở dưới sông, chờ địch sang sông được phân nửa mới đánh thì được lợi. Nếu muốn quyết chiến với địch, nên bày trận sát bờ sông. Hạ trại bên bờ sông cũng phải chiếm chỗ cao, đón ánh sáng, không được theo hướng ngược dòng sông công địch.
After crossing a river, get as far away from its bank as possible and move on. When an invading force of the enemy is crossing a river, never engage it in the midst of the river itself. Rather, let half of its force cross the river first, then attack it so that you can gain the advantage. If you are eager to attack an invading enemy, never engage him at the point where he plans to cross a river. For a commanding view and to ensure better chances of survival against the enemy, occupy high grounds. Never move upstream to engage an enemy. These are the principles for deploying troops in marine battles.
[Swamp & Marsh]
絕斥澤，惟亟去無留，若交軍於斥澤之中，必依水草而背眾樹，此處斥澤之軍也。
Nếu gặp vùng đầm lầy nước mặn, phải ở gần nơi có nước và cỏ, lưng dựa vào lùm cây.
When crossing salty swamps and marshes, move away quickly; never linger there. If you need to engage the enemy in salty swamps and marshes, stay close to areas that are lush with grasses and have your rear to the forest. These are the principles for deploying troops in salty swamps and marshes.
[Level Terrain]
平陸處易，右背高，前死後生，此處平陸之軍也。
Nếu gặp vùng đồng bằng, phải chiếm nơi rộng rãi, bên phải có gò cao, phía trước mặt thấp, phía sau lưng cao.
On level terrain, occupy positions that allow you ease of maneuvers. By ensuring that the right flank and support forces are on higher grounds, the danger is confined to the front as the rear us secured and safe. These are the principles for deploying troops on level terrain.
[Basic Deployment Rules]
凡此四軍之利，黃帝之所以勝四帝也。凡軍好高而惡下，貴陽而賤陰，養生而處實，軍無百疾，是謂必勝。
Nhờ lợi thế của 4 cách xử trí đó mà Hoàng Đế đã thắng 4 vị vua khác. Phàm hạ trại nên ở nơi cao ráo tránh ẩm thấp, ở nơi sáng tránh chỗ tối tăm, ở nơi gần cỏ và nước có đường vận chuyển quân nhu tiện lợi, tướng sĩ không bị nhiễm bệnh, đó là đảm bảo cho chiến thắng.
By mastering the principles of the four different situations for deployment of troops, the Yellow Emperor was able to conquer the other warlords of the surrounding areas. In general, an army prefers to take up positions on high ground and detests occupying low ground. It favors positions that are bright and sunny and detest places that are dark. It prefers to nourish its troops by locating in areas where food and supplies are in abundance. An army that does not suffer from disease and sickness is bound to win all battles.
[Hilly Areas]
丘陵隄防，必處其陽而右背之，此兵之利，地之助也。
Hành quân ở vùng nhiều gò đống, đê điều, tất phải chiếm phần cao ráo sáng sủa, chủ yếu dựa vào phía bên phải. Cái lợi của cách dùng binh này là được lợi thế địa hình hỗ trợ.
When in hilly areas, you need to be cautious and alert by camping on sunnier side and have the right flank and rear guard on higher ground. In this way, the troops will benefit because you are able to exploit the advantages of the terrain.
[River]
上雨水沫至，欲涉者，待其定也。
Phần thượng lưu mưa lớn tất nước sông sẽ dâng lên, nhất định không được vượt sông, phải chờ khi nước rút.
When there is rain upstream and the river is foaming, you must wait for the water to subside before trying to cross the river.
[Natural Crevices]
凡地有絕澗、天井、天牢、天羅、天陷、天隙，必亟去之，勿近也。吾遠之，敵近之；吾迎之，敵背之。
Hành quân qua những vùng như "Thiên giản" là khe suối hiểm trở, "Thiên tỉnh" là nơi vách cao vây bộc, "Thiên lao" là nơi 3 mặt bị vây vào dễ ra khó, "Thiên hãm" là nơi đất thấp lầy lội khó vận động, "Thiên khích" là nơi hẻm núi khe hở. Khi gặp 5 loại địa hình đó tất phải gấp rút chuyển đi, không nên đến gần, để cho địch ở gần nơi đó, ta nên hướng mặt về phía địa hình ấy mà cho địch xoay lưng vào đó.
In any terrain, there are treacherous gullies, natural wells, natural prison, natural nets, natural traps and natural crevices. Move quickly away when encountering them and never even be close to them. I will keep a distance from it, but will force the enemy near them. I will face them directly but will force the backs of the enemy toward them.
[Thick Undergrowth]
軍旁有險阻、潢井、蒹葭、小林、蘙薈者，必謹覆索之，此伏奸之所處也。
Hành quân qua những nơi mà hai bên sườn có nhiều chỗ hiểm trở, ao hồ đầm lầy, lau sậy um tùm, cây cối rậm rạp tất phải thận trọng dò xét vì đó là những nơi địch dễ có thể mai phục.
The surrounding areas along the route that an army takes may have treacherous paths, ponds covered with grasses and reeds, marshlands, forested mountains and areas with thick undergrowth and vegetation. So in moving through such areas, it must be extra vigilant and embark on detailed and thorough searches. They provide good areas for ambushes laid by the enemy or where his spies are hidden.
[Signals from Enemy]
敵近而靜者，恃其險也；遠而挑戰者，欲人之進也；其所居易者，利也。
Địch đã đến gần mà vẫn yên tĩnh là chúng đã chiếm được địa hình hiểm yếu thuận lợi. Địch ở xa mà đến khiêu chiến là chúng muốn dẫn dụ ta tiến lên. Địch đóng quân ở nơi bằng phẳng là đã chiếm được địa hình lợi thế.
When the enemy is nearby and yet is able to remain silent, he is relying on the strategic advantages conferred by the terrain. When the enemy attempts to provoke you into battle from a distance, he is trying to lure you forward to engage him. When the enemy camps on a level and accessible ground, there must be advantages and reasons to do so.
[Signals from Nature]
眾樹動者，來也；眾草多障者，疑也；鳥起者，伏也；獸駭者，覆也。
Cây cối rung động là địch đang lặng lẽ tiến gần. Trong cỏ có nhiều chướng ngại vật là địch cố ý bày nghi trận, chim xáo xác bay lên là bên dưới có phục binh. Thú kinh hãi bỏ chạy là địch kéo quân đến đánh úp.
When the forest trees show sign of movement, the enemy is approaching. When there are many obstacles of bundled grasses and hay along the way, the enemy is trying to arouse your suspicion. When the birds suddenly rise in flight, there are likely ambushes, nearby. When frightened animals rush out from the forest, the main force of the enemy is at hand.
[Signals from Dust Clouds]
塵高而銳者，車來也；
卑而廣者，徒來也；散而條達者，樵採也；少而往來者，營軍也。
Bụi bốc cao mà nhọn là chiến xa địch tới, bụi bay thấp mà tản rộng là địch kéo bộ binh đến. Bụi bay tản mác là địch chia quân đi kiếm củi. Bụi bay ít mà lúc có lúc không là địch đang dựng trại.
When the dust rises high and concentrated, the enemy chariots are approaching. When the dust rises low and is widespread, the enemy infantry is approaching. When the dust shows sign of scattering in different streaky directions, the enemy is sending out troops to cut and gather firewood. When the dust rises and settles occasionally in small patches, the enemy is setting up camp.
[Signals from Envoy]
辭強而進驅者，退也；輕車先出居其側者，陳也；無約而請和者，謀也。
Sứ giả nói năng khiêm nhượng mà địch lại tăng cường là đang chuẩn bị tiến công. Sứ giả nói cứng lại giả tiến lên là địch đang chuẩn bị lui.
When the envoy of the enemy speaks humbly and lowly while preparations are being intensified, the enemy is planning to attack. When the envoy of the enemy speaks in arrogantly and aggressively with threats to attack, the enemy is preparing to withdraw. When the envoy of the enemy asks for a truce when there is no prior agreement nor understanding, the enemy is scheming.
[Signals from Formation]
奔走而陳兵者，期也；半進半退者，誘也；杖而立者，饑也。
Chiến xa hạng nhẹ chạy ra hai bên sườn là địch đang bày thế trận. Địch chưa thua đã vội cầu hòa là đang có âm mưu. Địch gấp bày trận là đã định kỳ hạn tấn công. Địch nửa tiến nửa lui là đang muốn dụ ta.
When the light chariots leave the main force to take up flank positions, the enemy is gearing up formation for the battle. When there is much movement among the soldiers and chariots of the enemy, rushing to take up positions, his reinforcement has arrived. When half of the troops of the enemy are advancing while the other are withdrawing, he is attempting to lure you.
[Signals from Soldiers & Camp]
辭卑而益備者，進也。
汲而先飲者，渴也；見利而不進者，勞也；鳥集者，虛也；夜呼者，恐也；軍擾者，將不重也；旌旗動者，亂也；吏怒者，倦也；殺馬肉食者，軍無糧也；懸甀不返其舍者，窮寇也。
Quân lính chống binh khí làm thế đứng dựa vào là đang đói bụng. Quân địch đi lấy nước mà uống trước mới đem về là địch đang khát. Địch thấy lợi mà không tiến lên tranh đoạt là đang mệt mỏi. Chim chóc đậu trên doanh trại địch là trại đang bỏ trống. Đang đem địch hốt hoảng gọi nhau là biểu hiện hoảng sợ. Quân lính trong trại nhiễu loạn là tướng địch không có uy nghiêm. Cờ xí ngả nghiêng là đội ngũ địch đã rối loạn. Quan quân dễ nổi nóng là toàn quân đã mệt mỏi. Dùng cả lương thực cho ngựa ăn, giết ngựa lấy thịt, thu dọn dụng cụ nấu ăn, lính không về trại là địch đã khốn cùng, liều chết phá vòng vây.
When the soldiers of the enemy are leaning against their weapons, they are hungry and short of food. When the enemy soldiers that are assigned to get water start to drink first, they are extremely thirsty and lack of water supplies. When the enemy sees an obvious advantage but is does not want to seize it, he is severely tired and exhausted. When the birds gather around the enemy campsite, the site is empty. When the enemy soldiers scream and yell at night, they are in great fear. When the army of the enemy is disorderly and chaotic, the authority of the general is not respected. When the banners and flags of the enemy are shifted around frequently, the troops are in disarray. When the junior officers of the enemy are short-tempered and easily angered, they are tired and detest their responsibilities. When the enemy kills horses for food, there are no provisions in his camp. When the cooking utensils are hung away and the soldiers refuse to return to camp, the enemy is in a desperate situation.
[Signals About Generals]
諄諄翕翕，徐與人言者，失眾也；數賞者，窘也；數罰者，困也；先暴而後畏其眾者，不精之至也；來委謝者，欲休息也。兵怒而相迎，久而不合，又不相去，必謹察之。
Quân lính thì thầm bàn tán là tướng địch không được lòng quân. Liên tiếp khao thưởng quân sĩ là địch không có biện pháp hành động, liên tiếp trừng phạt hạ cấp là quân địch đang quẫn bách. Thoạt đầu hung hãn, sau lại sợ sệt cấp dưới là tướng địch quá dốt, trí lực quá kém. Phái sứ đến tặng quà (hối lộ) và nói năng mềm mỏng là địch muốn đình chiến. Địch giận dữ kéo quân bày trận đối diện với quân ta mà đã lâu lại không tiến không lui thì ta nên cẩn trọng xem xét vì sợ địch đang có mưu kế.
When the officers and men gather in small groups to speak softly and subdued tones, the general has lost their support. When the rewards are given out excessively, the general is lacking ideas. When punishments are carried out excessively, the general is in great distress. A general who behaves ruthlessly at the initial stage and then begins to fear his own troops subsequently is one who is neither intelligent nor capable. When the envoy of the enemy arrives with praises and gifts, they are signs that the enemy desires a truce. When the enemy arrives with much anger and ferocity and yet for a long time refuses to engage in battle or to withdraw, one must be very vigilant and study his behaviour and motives carefully.
[Numerical Advantage]
兵非貴益多也，惟無武進，足以併力料敵取人而已。夫惟無慮而易敵者，必擒於人。
Đánh trận không cốt lấy quân đông, không nên khinh địch tiến liều mà phải tập trung lực lượng, phán đoán tình hình, tranh thủ sự tín nhiệm và ủng hộ của hạ cấp là được. Kẻ không biết nhìn xa trông rộng lại khinh địch ắt hẳn bị địch bắt.
The strength of an army does not depend on superiority of numbers. Do not advance compulsively based on having large forces. Concentrate the strengths of your forces sufficiently and judge the moves and motives of the enemy accurately so as to capture him. He who lacks strategic foresight and insight and underestimates his enemy will definitely end up being captured.
[Loyalty & Punishment]
卒未親而罰之，則不服，不服則難用。卒已親附而罰不行，則不可用。
Chưa có ân đức đã vội ra uy trừng phạt thì quân sĩ không phục. Quân sĩ không phục thì khó có thể sai khiến được. Đã có ân đức với quân sĩ mà không áp dụng kỷ luật quân pháp thì cũng không thể sai khiến được họ.
When the men are punished before their loyalty is secured, they will be rebellious and disobedient. If disobedient and rebellious, it is difficult to deploy them. When the loyalty of the men is secured, but punishments are not enforced, such troops cannot be used either.
[Enforcement of Orders]
故合之以文，齊之以武，是謂必取。令素行以教其民，則民服；令素不行以教其民，則民不服。令素行者，與眾相得也。
Vì thế mà phải mềm mỏng, độ lượng để quân sĩ đồng lòng, dùng quân pháp nghiêm minh để quân sĩ nhất nhất tề chỉnh thì mới có thể khiến quân sĩ kinh sợ và phục tùng. Uy lệnh có nghiêm thì quân sĩ mới quen phục tùng. Thời bình mà mệnh lệnh được nghiêm chỉnh chấp hành thì đó là tướng đã phục được lòng quân, trên dưới đều được hòa thuận hợp nhất.
Thus, the general must be able to instruct his troops with civility and humanity and unite them with rigorous training and discipline so as to secure victories in battles. When orders are regularly enforce and used to train the soldiers, they will be obedient. When orders are not regularly enforced nor used to train the soldiers, they will not be obedient. When orders are regularly enforced, it is because of the mutual trust and confidence between the commander and his men.
----------
地形
Địa Hình
Terrain
第十
Chapter 10
[Types of Terrain]
孫子曰：地形有通者、有掛者、有支者、有隘者、有險者、有遠者。
Tôn Tử viết: Địa hình có 6 loại gồm : thông, quải, chi, ải, hiểm, viễn.
Sun Tzu said: There are different kinds of terrain, such as: communicative ground, entrapping ground, indifferent ground, constricted ground, key ground, and distant ground.
[Communicative Ground]
我可以往，彼可以來，曰通。通形者，先居高陽，利糧道，以戰則利。
"Thông" là ta có thể đi, địch có thể đến. Địa hình này ai chiếm trước được chỗ cao, bảo đảm đường vận chuyển lương thực thông suốt mà tác chiến thì đắc lợi.
An area that is easily accessible to me and the other side is considered as a communicative ground. On a communicative ground, the priority is to occupy a high and sunny position that is convenient and beneficial for overseeing the supply routes for food and rations. In this way, advantages in battle are gained.
[Entrapping Ground]
可以往，難以返，曰掛。掛形者，敵無備，出而勝之，敵若有備，出而不勝，難以返，不利。
"Quải" là nơi tiến đến thì dễ và trở lui thì khó. Địa hình này nếu địch không phòng thì ta có thể bất ngờ tấn công thì đắc thắng, nếu địch có phòng ta đem quân đến đánh mà không thắng thì khó có thể rút về, rất bất lợi.
An area that is easy to enter but difficult to retreat from is called an entrapping ground. On an entrapping ground, when the enemy is ill-prepared in defence, one can launch attacks to capture successfully. However, if the enemy proves to be well prepared and the assault fails, one is hard to put to a beat a retreat and is thus
placed in a very disadvantageous position.
[Indifferent Ground]
我出而不利，彼出而不利，曰支。支形者，敵雖利我，我無出也，引而去之，令敵半出而擊之利。
"Chi" là nơi ta tiến đến bất lợi, địch tiến đến cũng bất lợi. Địa hình này thì địch dù có đem lợi dụ ta cũng chớ nên xuất kích, nên giả thua rút đi, dụ địch tiến ra nửa chừng hãy đem quân trở lại công kích thì ta đắc lợi.
An area that is not advantageous for occupation for both side is called an indifferent ground. On an indifferent ground, should the enemy throw out a bait, one must never take it nor launch and attack. Instead, one should pretend to retreat and, in turn, lure the enemy out. When half of his troops have been drawn out, it is then advantageous to launch an attack.
[Constricted Ground]
隘形者，我先居之，必盈之以待敵。若敵先居之，盈而勿從，不盈而從之。
"Ải" là ơi đâ hẹp, ở địa hình ta nên tìm ách chiếm trước mà chờ địch đến. Nếu địch chiếm trước ta mà dùng nhiều quân giữ cửa thì ta không nên đánh, còn nếu địch không nhiều binh phòng thì ta có thể tiến đánh.
On a constricted ground, must be the first to occupy it; one should then fortify the strategic access points with one's troops and await the arrival of the enemy. If the enemy occupies the constricted ground first and has already fortified the strategic access points, refrain from attacking him. Only attack the strategic access point when they are weak and not fortified.
[Key Ground]
險形者，我先居之，必居高陽以待敵；若敵先居之，引而去之，勿從也。
"Hiểm" là nơi hiểm trở. Ở địa hình này nếu ta chiếm trước địch thì nên đóng ở chỗ cao, dễ quan át để chờ địch tới, nếu địch chiếm trước thì ta nên lui quân, chớ tiến đánh.
On key ground, first occupy and then camp on higher, sunnier ground to await the arrival of the enemy. If the enemy occupies the key ground first, he has to be lured away. One must not follow to attack him.
[Distant Ground]
遠形者，勢均難以挑戰，戰而不利。
"Viễn" là nơi xa rộng. Ở địa hình này tình trạng thế lực đôi bên ngang nhau thì không tiện khiêu chiến, nếu miễn cưỡng đánh thì bất lợi.
On a distant ground, if both forces are equally matched, it becomes difficult for one to provoke the other into battles as there is no advantage to be gained in a direct battle.
[Generals Must Examine Terrain]
凡此六者，地之道也，將之至任，不可不察也。
Sáu điều nói trên là nguyên tắc lợi dụng địa hình, tướng lĩnh có trọng trách không thế không suy xét kỹ.
The natural laws of terrain underlie these six types of ground. It is the general's responsibility to study and examine their characteristics thoroughly.
[Six Army Calamities]
凡兵有走者、有馳者、有陷者、有崩者、有亂者、有北者。凡此六者，非天地之災，將之過也。
Việc binh có sáu tình huống tất bại là tẩu, trì, hãm, băng, loạn, bắc. Không phải do tai họa trời đất mà là sai lầm của tướng lĩnh gây ra.
An army suffers from flight, insubordination or collapse. It may also suffer from ruin, disorganization and rout. The six calamities mentioned are not die to natural causes but is the fault of the general.
[Army Calamities]
夫勢均，以一擊十，曰走；卒強吏弱，曰馳；吏強卒弱，曰陷；大吏怒而不服，遇敵懟而自戰，將不知其能，曰崩；將弱不嚴，教道不明，吏卒無常，陳兵縱橫，曰亂；將不能料敵，以少合眾，以弱擊強，兵無選鋒，曰北。凡此六者，敗之道也，將之至任，不可不察也。
"Tẩu" là địa thế như nhau mà chỉ huy nhu nhược, không quyết đoán.
"Trí" là binh sĩ hăng hái mà chỉ huy nhu nhược, tất nhiên kém sức chiến đấu.
"Băng" là chỉ huy nổi giận mà binh sĩ không phục, gặp phục địch cứ tự ý xuất chiến, chủ tướng lại không hiểu năng lực của binh sĩ, ắt sẽ bại như núi lở.
"Loạn" là tướng lĩnh nhu nhược, không uy nghiêm, huấn luyện không có bài bản, quan hệ trên dưới không ra thể thống gì, bày trận lộn xộn, tự mình làm rối quân đội của mình.
"Bắc" là tướng lĩnh không biết phán đoán chính xác tình hình địch, lấy ít đánh nhiều, lấy yếu đánh mạnh, tác chiến lại không có lực lượng mũi nhọn, cầm chắc thất bại.
Sáu tình huống ấy là nguyên nhân dẫn đến thất bại, tướng lĩn có trọng trách không thể không suy xét kỹ.
When all other conditions and characteristics are comparable, if an army insists on attacking an enemy force ten times its size, the result will be flight.
When the soldiers are strong and courageous but the officers are weak and cowardly, the result will be insubordination.
When the officers are strong and brave but the soldiers are weak and timid, the result will be collapse.
When the senior officers are angry and insubordinate because of the general's failure to recognize their capabilities, and they engage the enemy in a spirit of resentment and act out of their own will, the result will be ruin.
When the general is weak and lacks discipline, when his orders and instructions are not enlightened, when his officers and men do not have clear lines of responsibilities, and when the command structure and formations are confusing, the result is disorganization.
When the general, unable to assess the enemy's character, allows a smaller force to strike a larger one, pitting its weakness against the enemy's strengths, and having no elite troops at the front, the result will be rout.
The above six situations are definite causes of defeat. It is again the responsibilities of the general to study these situations thoroughly.
[Exploiting Terrain]
夫地形者，兵之助也。料敵制勝，計險隘遠近，上將之道也。知此而用戰者必勝，不知此而用戰者必敗。
Địa hình là điều kiện hỗ trợ cho việc dùng binh. Phán đoán tình hình, giành lấy thắng lợi, khảo sát địa hình lợi hại, tính toán xa gần, đó là phương pháp mà một tướng lĩnh tài giỏi phải nắm vững. Nắm vững phương pháp rồi mới chỉ huy tác chiến thì chắc thắng, không nắm vững phương pháp đã lo chỉ huy tác chiến thì tất bại.
Advantages of terrain are exploited to complement the deployment of troops. The general must be able to assess the enemy also so as to secure victories. He must be able to determine the characteristics of a terrain to understand its dangers, distance, scope and coverage in the use of battle. That is the moral responsibilities of the supreme commander. He who knows these factors and applies them in battle will win. He who does not know these factors nor applies them will be defeated in battle.
[Precious Generals]
故戰道必勝，主曰無戰，必戰可也；戰道不勝，主曰必戰，無戰可也。故進不求名，退不避罪，唯民是保，而利於主，國之寶也。
Sau khi phân tích quy luật, thấy đánh được chắc thắng, dù chúa bảo không đánh vẫn phải kiên trì đánh. Thấy đánh ắt thua, dù chúa bảo nhất định phải đánh cũng có thể không đánh. Tiến không cầu danh thắng, lui không sợ phạm lệnh, chỉ cốt bảo vệ lợi ích của nhân dân và quốc gia, tướng lĩnh thế mới thực sự là người quý của đất nước.
If an assessment of the battle situations is one of definitive victory, the general must engage in battle even though the ruler has issued orders not to do so. If an assessment of the battle situations is one of definitive defeat, the general must not engage in battle even though the ruler has issued orders to do so. The loyal general is thus able to advance in battle without thought of seeking personal fame or glory. He retreats without fear of punishment. His concerns are always on protecting the welfare of the people and the upholding of interest of the ruler. Such a general is a precious talent that is favoured by the nation.
[Treating Troops]
視卒如嬰兒，故可以與之赴深溪；視卒如愛子，故可與之俱死。厚而不能使，愛而不能令，亂而不能治，譬若驕子，不可用也。
Đối xử với sĩ tốt như con em, họ sẽ cùng ta xông pha vào những nơi hung hiểm, coi sĩ tốt như con yêu quý, họ sẽ cùng sống chết bên ta. Hậu đãi quân sĩ mà không sử dụng, nuông chiều quân sĩ mà không giáo huấn, phạm pháp mà không phạt thì họ khác nào những đứa con hư, chẳng thể dẫn đi chinh chiến được.
When the general regards his troops as his own children, they will be willing to follow him through the greatest threats and gravest danger. When the general treats his troops like beloved sons, they will be willing to support and die for him. An army may be so overly pampered by the general that it cannot be useful, so excessively loved that it cannot be commanded and so disorderly that it cannot be disciplined. Such and army is like a bunch of spoilt and arrogant brats , and cannot be deployed.
[Terrain & Victory]
知吾卒之可以擊，而不知敵之不可擊，勝之半也；知敵之可擊，而不知吾卒之不可以擊，勝之半也；知敵之可擊，知吾卒之可以擊，而不知地形之不可以戰，勝之半也。
Chỉ biết quân mình có thể đánh mà không hiểu có thể đánh địch được hay không thì mới có nửa phần thắng. Biết có thể đánh được địch mà không hiểu quân mình có đánh nổi không cũng chỉ mới có nửa phần thắng. biết kẻ địch có thể đánh bại được, biết quân ta có thể đánh nổi mà không hiểu địa hình bất lợi cho việc tác chiến thì thắng lợi cũng mới nắm được một nửa.
If I know that my troops are capable of attacking the enemy, but do not know that the enemy cannot be attacked, then the chance of victory is half. If the enemy is vulnerable to attack, but I am unaware that my troops are incapable of the task, the chance of victory is only half. In war, I may know that the enemy is vulnerable to attack and my troops are capable of attacking. But, if I do not know that the terrain is not favourable for the conduct of such assault, then the chance of victory is half.
[Know the Terrain]
故知兵者，動而不迷，舉而不窮。故曰：知彼知己，勝乃不殆；知天知地，勝乃可全。
Người biết dùng binh thì hành động quyết không mê muội, sử dụng chiến thuật biến hóa khôn lường. Thế mới nói : biết địch biết ta, thắng mà không nguy ; nắm vững thiên thời địa lời sẽ giành được thắng lợi hoàn toàn.
Thus, he who is adept at warfare, when deploying his troops for battle, is never confused or misguided. When he mounts a military campaign, he never runs out of strategies or plans. Thus it is said: Know the enemy, know yourself, your victory will not be threatened. Know the weather, know the terrain, and your victories will be limitless.
----------
九地
Cửu Địa
The Nine Battlegrounds
第十一
Chapter 11
[Nine Battlegrounds]
孫子曰：用兵之法，有散地，有輕地，有爭地，有交地，有衢地，有重地，有泛地，有圍地，有死地。
Tôn Tử nói rằng : Trong binh pháp có chín thế đất khác nhau: thế đất ly tán, thế đất dễ lui (vào cạn), thế đất tranh giành, thế đất giao thông, thế đất ngã tư, thế đất khó lui(vào sâu), thế đất khó đi lại, thế đất vây bọc, thế đất chết kẹt.
Sun Tzu said: In the deployment of troops, there is dispersive ground, frontier ground, and key ground. There are also communicative ground, focal ground, serious ground, treacherous ground, constricted ground, and death ground.
[Nine Battlegrounds]
諸侯自戰其地者，為散地；入人之地不深者，為輕地；我得亦利，彼得亦利者，為爭地。
Chư hầu tự đánh trên đất mình, đó là thế đất ly tán.
Vào đất người chưa đuược sâu, đó là thế đất vào cạn hay dễ lui.
Ta chiếm được thì lợi cho ta, địch chiếm được thì lợi cho địch, đó là thế đất tranh giành.
When the warlords are fightingin their own territory, it is in dispersive ground.
When a force has just made a shallow penetration into the territory of the enemy, it is considered to be on frontier ground.
A terrain is equally advantageous for me and the other side to occupy is considered key ground.
[Nine Battlegrounds]
我可以往，彼可以來者，為交地；諸侯之地三屬，先至而得天下眾者，為衢地；入人之地深，背城邑多者，為重地。
Ta đi lại dễ dàng, địch đi lại cũng dễ dàng, đó là thế đất giao thông.
Đất tiếp giáp với ba nước chư hầu, ai đến trướcthì giao kết được với dân chúng trong thiên hạ, đó là thế đất ngã tư.
Đi sâu vào đất nước của người, đã vượt qua nhiều thành ấp của địch, đó là thế đất vào sâu hay khó lui.
An area that is easily accessible to me and to the other side is considered communicative ground.
When a territory is surrounded by three other states and when its seizure by any of the states is crucial to the determination of supremacy over the rest, then the surrounding territory is considered focal ground.
When an army has penetrated deep into the territory of the enemy, leaving behind hostile fortified cities and towns, it is considered to be on serious ground.
[Nine Battlegrounds]
山林、險阻、沮澤，凡難行之道者，為泛地；所由入者隘，所從歸者迂，彼寡可以擊吾之眾者，為圍地；疾戰則存，不疾戰則亡者，為死地。
Ở những vùng núi rừng hiểm trở, có nhiều đầm lầy, các đường xá đi lại rất khó khăn, đó là thế đất khó đi lại.
Lối vào thì chật hẹp,lối ra thì quanh co, binh địch ít có thể đánh được binh ta nhiều, đó là thế đất vây bọc.
Dánh gấp thì còn sống, không dám đánh gấp thì phải thua chết, đó là thế đất chết kẹt.
When an army is moving along forested mountains, dangerous mountain passes, swamps, marshlands, difficult paths and roads, it is considered to be on treacherous ground.
An area that can only be reached through narrow passes, that allows retreat only through dangerous and crooked paths and where a small force of the enemy is sufficient to strike a larger force of yours, is classified as constricted ground.
An area in which one can only survive through fearless fighting and will definitely perish if one does not is called a death ground.
[What to Do]
是故散地則無戰，輕地則無止，爭地則無攻，交地則無絕，衢地則合交，重地則掠，泛地則行，圍地則謀，死地則戰。
Bởi thế cho nên: Ở đất ly tán thì không nên đánh đường hoàng.
Ở đất vào cạn (dễ lui) thì chớ dùng binh.
Ở đất tranh giành thì chớ tấn công.
Ở đất giao thông thì chớ đóng binh ngăn đường.
Ở đất ngã tư, thì nên kết giao với các nước chư hầu.
Ở đất vào sâu (khó lui) thì nên cướp đoạt.
Ở đất khó đi lại thì nên bỏ đi nơi khác.
Ở đất vây bọc thì nên dùng mưu.
Ở đất chết kẹt thì nên liều đánh.
Therefore, when on dispersive ground, do not engage in battle.
When on frontier ground, do not stop advancement of troops.
When the enemy is occupying key ground, do not launch assaults.
When on communicative ground, ensure that your forces are not separated.
When on focal ground, you must attempt to befriend and ally with neighbouring states.
When on serious ground, forage on the supplies and resources of the enemy.
When on treacherous ground, hurry the movement of the troops.
When on constricted ground, plan and strategise.
When on death ground, fight relentlessly.
[Adept at Warfare]
古之善用兵者，能使敵人前後不相及，眾寡不相恃，貴賤不相救，上下不相收，卒離而不集，兵合而不齊。合於利而動，不合於利而止。
Ngày xưa kẻ giỏi dùng binh có thể khiến cho quân địch trước sau mất liên lạc, binh nhiều và ít không thể cậy nhờ nhau, người sang và kẻ hèn không thể cứu nhau người trên và kẻ dưới không thể giúp nhau, sỹ tốt ly tán mà không thể tập trung được, binh tụ hợp mà không thể chỉnh tề kẻ dùng binh thấy có lợi thì dấy không có lợi thì dừng.
It is said that the skilful military strategists of the past were able to ensure that the front and rear troops of the enemy could not reinforce each other on time. They ensured that the larger and smaller forces of the enemy would not be able to support nor rely on one another. They ensured that the officers and men of the enemy would not be able to rescue each other. They ensured that the commands and orders of the enemy from top to bottom would not be accepted nor obeyed. As a result, the troops of the enemy would be scattered and unable to concentrate.Even when they manage to gather together, they could never have a complete and orderly army. Move only when there are advantages to be gained. Cease when there are no advantages to be gained.
[Superior in Number]
敢問敵眾而整將來，待之若何曰：先奪其所愛則聽矣。
Nếu quân địch kéo đến đông đảo và chỉnh tề thì ta phải làm thế nào? Trước hết hãy đoạt hết chỗ thiết yếu của chúng, như thế ắt chúng phải nghe theo ta.
When I am asked: What can be done to an approaching enemy that is superior in numbers, orderly and well-commanded? I would suggest: Be first to capture something the enemy treasures most and he will accede to your demands.
[Speed is the Essence]
兵之情主速，乘人之不及。由不虞之道，攻其所不戒也。
Việc binh cốt yếu phải mau lẹ, thừa dịp địch không kịp xoay trở, ta đi theo nhưng đường lối mà chúng không ngờ tới để đánh vào những chỗ mà chúng không phòng bị.
Speed is the essence in the use and deployment of troops in war. Exploit the unprepareness of the enemy. Travel routes that he does not expect nor is concerned about. Attack where the enemy least expects.
[Invading]
凡為客之道，深入則專。主人不克，掠於饒野，三軍足食。謹養而勿勞，並氣積力，運兵計謀，為不可測。
Binh giữ vai khách ở nước người, tiến vào sâu thì được chuyên nhất, chủ nhân không thể khắc trị nổi. Ta chiếm đoạt những đồng ruộng phì nhiêu để nuôi sống ba quân ; ta bồi dưỡng sĩ tốt đừng bắt họ làm lụng vất vả, để dồn chứa khí lực cho họ, khi động dùng thì dùng mưu kế lạ khiến cho kẻ địch không thể lường được.
The principles governing an invading force are as follows: when you have penetrated deep into the territory of the enemy, your forces must be highly focused and concentrated so that the enemy will not be able to overwhelm you. You must be able to forage and live off the resources of the enemy so that your troops will have adequate food and supplies. Nourish and nurture the troops prudently and do not tire them unnecessarily. Unite the spirit and morale of the troops and conserve and accumulate their combat prowess. When it comes to the deployment of troops, use strategies and plans that are beyond the predictions of the enemy.
[Placing Troops in Foreign Territory]
投之無所往，死且不北。死焉不得，士人盡力。兵士甚陷則不懼，無所往則固，深入則拘，不得已則鬥。是故其兵不修而戒，不求而得，不約而親，不令而信，禁祥去疑，至死無所之。
Ta ném binh vào chỗ không thể tháo lui nên binh ta dẫu chết cuũng không trốn chạy thế mà không lẽ chịu chết mà không được gì sao bởi thế nên sic tốt hết lòng chiến đấu. Binh sĩ bị vây hãm quá mứcắt không còn lo lắng sợ hãi nữa, không có chỗ chạy nên phải vững chí, tiến vào sâu nên không bị trói buộc cực chẵng đã phải đánh vậy. Cho nên binh ấy không cần phải căn dặn gì mà vẫn giữ gìn, không cầu mong mà đuwocj lòng sĩ tốt, không cần ước thúc mà thương yêu bề trên không ccàn nói mà đã tin cậy. Cấm bàn điềm gở, trừ khử ngi ngờ thì binh ấy đến chết cũng không thay lòng.
Place your troops in positions where they cannot escape and they will fight fearlessly unto death with no thought of fleeing. This is because when they are not afraid to die, the officers and men will give their utmost for battle. When the troops are trapped in dangerous and treacherous situations, they will lose their sense of fear. When they have nowhere to flee, they will be firm and resilient in their fighting spirit. When they have penetrated deep into hostile territory, they will be extra cautious in action. When there is no other choice left, they will fight fearlessly. Thus such an army requires no instruction to be vigilant and alert to combat. The troops require no asking to do what is expected of them. No discipline is needed to gain their close rapport and support. No other orders are needed to obtain their trust and reliance. Such an army forbids superstitious practices and casts away doubts and rumours thus enabling it to confront death without any fear.
[When War is Declared]
吾士無餘財，非惡貨也；無餘命，非惡壽也。令發之日，士卒坐者涕沾襟，偃臥者涕交頤，投之無所往，諸、劌之勇也。
Sĩ tốt ta không thừa tiền của không phải họ ghét tiền của, họ không tiếc tính mạng không phải họ ghét sống lâu. Ngày ra lệnh sĩ tốt kẻ thì ngồi khóc nước mắt chảy ướt áo, kẻ thì nằm khóc lệ tràn ướt má. Ném binh ấy và chỗ không chạy được thì họ sẽ dũng cảm như Chuyên Chư và Tào Quệ.
My officers and men do not have excess wealth; but it is not because they detest the accumulation of material possessions. They do not fear for their lives not because they do not yearn longevity. On the day when the orders for war are issued, the troops will weep; those sitting down will have their tears and mucus wetting their garments. Those lying down will have their tears streaming down their cheeks. However, when thrown into positions of no escape, they will display the fearless courage of Zhuan Zhu and Cao Gui.
[Be Like a Snake]
故善用兵者，譬如率然。率然者，常山之蛇也。擊其首則尾至，擊其尾則首至，擊其中則首尾俱至。
Binh biết dùng xẽ như con suất nhiên. Suất nhiên là giống rắn ở Thường Sơn. Đánh vào đầu thì đuôi quặt lại đâm, đánh vào đuôi thì đầu quay lại cắn, đánh vào mình thì đầu đuôi đều quặp vào giữa.
Thus the army adept in warfare may be likened to the snake, Shuai Ran. The Shuai Ran is a snake founding the Chang Mountain. When you strike its head, its tail will attack you. When you strike its tail, its head will attack you. When you strike its body, both its head and tail will attack you.
[How to Be Like a Snake]
敢問兵可使如率然乎？曰可。夫吳人與越人相惡也，當其同舟而濟而遇風，其相救也如左右手。是故方馬埋輪，未足恃也；齊勇如一，政之道也；剛柔皆得，地之理也。故善用兵者，攜手若使一人，不得已也。
Có thể dùng binh như con suất nhiên được không? Có thể. Người ở nước Ngô và người ở nước Việt tuy ghét nhau nhưng khi ngồi chung một thuyền để qua sông gặp phải sóng gió, thì cùng cứu nhau như tay trái và tay mặt vậy. Trói chân ngựa chôn bánh xe đều chưa đủ tin rằng đứng yên một chỗ. Làm sao cho mọi người cùng một lúc trở nên bạo dạn như một người, như thế mới đúng là phép cầm binh. Ba quân cứng hay mềm mạnh hay yếu, đều có thể dùng được cả, đó là nhờ địa thế vậy. Cho nên kẻ giỏi dùng binh, sai sử ba quân giống như dẫn dắt một người thành thử họ cực chẳng đã phải tuân theo vậy.
When I am asked: Can the deployment of troops have the same capability as the Shuai Ran? My answer is: It is possible. It was said that the people and soldiers of the kingdom of Wu and Yue hated one another tremendously. However, if they were placed in the same boat facing strong and threatening winds, they would cooperate and help one another like a left hand and a right hand. Thus it is not sufficient to rely on tying up the horses and burying the wheels of the chariots as a means to control the army. Thus it is not sufficient to rely on tying up the horses and burying the wheels of the chariots as a means to control the army. The effective deployment of both the strong and weak forces depends on the understanding and exploitation of the terrain. Thus the adept in warfare leads his army as if he was leading a single person; this is inevitable.
[General Need to Do]
將軍之事，靜以幽，正以治，能愚士卒之耳目，使之無知；易其事，革其謀，使人無識；易其居，迂其途，使民不得慮。帥與之期，如登高而去其梯；帥與之深入諸侯之地，而發其機。若驅群羊，驅而往，驅而來，莫知所之。聚三軍之眾，投之於險，此謂將軍之事也。
Khi mưu đồ việc gì bậc tướng súy phải lặng lẽ để được sâu kín, phải ngay thẳng chỉnh tề để được trị được yên, phải bịt tay che mắt sĩ tốt khiến cho họ chẳng biết được ý mình, phải đổi công việc thay mưu kế khiến cho sĩ tốt không hiểu được việc mình, phải dời chỗ ở dẫn binh đi quanh kẹo, khiến cho sĩ ttố không lường được kế mình. Tướng sĩ dẫn binh đi lâm trận cũng như leo lên cao rồi vứt thang đi; dẫn quân đi sâu và đất chư hầu, đốt thuyền đập nồi để phát động tâm cơ của sĩ tốt, giống như là xua một bầy dê xua qua thì qua xua lại thì tìm lại, chẳng biết là đi đâu ; nắm ba quân, ném vào nơi hiểm yếu đó là công việc của tướng súy.
The art of generalship is to be calm and somber in thought, inscrutable and comprehensive in strategizing; and strict, just and fair in the management of military affairs. He must be able to keep information away from the knowledge of his officers and men so that they will not know his plans. He changes his methods of doing things and alters his strategies so that no one can see through his plans and schemes. He changes his campsites and travels by unexpected routes so that no one can guess his motives. The shrewd and capable general on a specific military mission is like someone who leads his men to scale great heights and, at the most crucial moment, removes the ladder that leads them up. He would lead his army deep into the hostile territory of the enemy and then reveal his real intention after burning the boats and breaking the cooking pots. He would lead the army like a flock of sheep, herding them in one direction, and then switching back to another without them understanding what he is trying to accomplish. To assemble all the divisions of the army and expose them to great danger is what a general is expected to do.
[Generals Need to Study]
九地之變，屈伸之力，人情之理，不可不察也。
Cách ứng biến của chín thế đất, điều lợi hại sự co duỗi, lẽ thường của nhân tình, đó là những điều mà tướng súy không thể không xét kỹ.
The variations and changes of the various types of ground, the advantages pertaining to defensive and aggressive actions and the understanding of human nature are all important aspects that must be carefully studied.
[Occupation]
凡為客之道，深則專，淺則散。去國越境而師者，絕地也；四徹者，衢地也；入深者，重地也；入淺者，輕地也；背固前隘者，圍地也；無所往者，死地也。
Theo phép đem quân giữ vai khách ở nước người thì :
Vào sâu ắt được chuyên nhất.
Vào cạn ắt phải ly tán.
Ra khỏi nước mình, vượt biên giới để đóng quân đó là đất cách tuyệt.
Giao thông được bốn nước đó là đất ngã tư.
Đã vào sâu rồi đoa là đất khó lui.
Mới vào cạn đó là đất dễ lui.
Mặt sau hiểm trở không lui được, mặt trước có đèo ải khó qua,đó là ở đất vây bọc.
Không có lối thoát đó là ở đất chết kẹt.
The principle governing occupation of hostile territory is:
When an army penetrates deep into hostile territory, it will be more united and focused in battle.
When it makes only a shallow penetration, its fighting spirit is likely to be threatened and diluted.
When the army leaves its own country behind and crosses the border into another country for battle, it is on isolated ground.
When an area is high accessible and communicative to various parties it is focal ground.
When an army penetrates deep into hostile territory, it is on serious ground.
When an army makes only a shallow penetration into hostile territory, it is on frontier ground.
When the area to the rear of the army is highly dangerous and the area before it, is very narrow, it is on constricted ground.
An area from which there is no escape route is called death ground.
[Hostile Territory]
是故散地吾將一其志，輕地吾將使之屬，爭地吾將趨其後，交地吾將謹其守，交地吾將固其結，衢地吾將謹其恃，重地吾將繼其食，泛地吾將進其途，圍地吾將塞其闕，死地吾將示之以不活。
Bởi thế cho nên :
Ở đất ly tán ta thống nhất ý chí của ba quân.
Ở đất dễ lui ta cho ba quân đi liền nhau vì đó đồn chấn giữ liền nhau.
Ở đất tranh giành ta đem quân đánh vào lưng địch.
Ở đất giao thông ta giữ gìn cẩn thận.
Ở đất ngã tư, ta củng cố tình giao hảo với các nước chư hầu.
Ở đất vào sâu (khó lui) ta lo chu cấp đều dặn lượng thực cho quân sĩ.
Ở đất chết kẹt ta cho sĩ tốt biết rằng không thể sống còn.
Ở đất vây bọc ta cho bít chỗ hở.
Ở đất khó đi lại ta đi qua khỏi cho gấp rút.
On dispersive ground, the general must unite the determination of the army.
On frontier ground, the general must keep the forces in close contact.
When encountering key ground, the general must rush his forces forward to occupy it before the enemies does.
On communicative ground, the general must be vigilant in defence.On focal ground, the general must strengthen his alliances.
On serious ground, a general must ensure a continuous supply of food and provisions.
On treacherous ground, a general must push his forces quickly forward so as to pass it.
On constricted ground, a general must seal the points of entry and exit.
On death ground, the general must fight as if he does not wish to live.
[Intuitive Nature of Soldiers]
故兵之情：圍則禦，不得已則鬥，過則從。
Cho nên tình trạng việc binh phải như sau: Bị vây thì phải chống cự, Cực chẳng đã nên phải đánh, Bị địch bức bách quá nên phải tuân lệnh tướng súy.
It is intuitive nature of soldiers to resist when they are surrounded, to fight until death when they do not have any alternative and to obey when they are in a highly dangerous situations.
[Principles of War]
是故不知諸侯之謀者，不能預交；不知山林、險阻、沮澤之形者，不能行軍；不用鄉導，不能得地利。
Không biết được mưu kế của chư hầu thì không tính trước việc kết giao. Không biết hình thế núi rừng, đầm lầy hiểm trở như thế nào thì không thể hành quân. Không dùng kẻ hướng đạo thì không thể lấy địa lợi.
Thus, if the schemes and ploys of the neighbouring warlords are not known, one should not be keen to enter into any alliances with them. Those who do not know the conditions of forested mountains, the dangerous terrain of mountain paths and the treacherous nature of swamps and marshes will not be able to conduct the movement of troops. Those who do not use local guides will not be able to gain the advantages of the terrain.
[How Hegemon Wins]
四五者，一不知，非霸王之兵也。夫霸王之兵，伐大國，則其眾不得聚；威加於敵，則其交不得合。是故不爭天下之交，不養天下之權，信己之私，威加於敵，則其城可拔，其國可隳。
Trong những điều đấy không biết một thì không đáng gọi là binh của bậc bá vương. Binh của bậc bá vương hễ đanh nước lớn nào thì khiến cho binh của họ không thể tụ hợp được, uy hiếp địch đến nỗi các nước khác không giám đến kết giao với địch. Bởi thế cho nên không cần tranh giành việc kết giao với thiên hạ, không cần bồi đắp quyền thế của mình đối với thiên hạ, chị tin cậy thực lực riêng của mình để uy hiếp địch quốc nên có thể đánh lây thành của họ.
If one fails to understand and exploit even one of the nine types of ground, one cannot claim to be the supreme commander of an all-conquering army. When a supreme commander attacks a large state, he ensures that it is impossible for the enemy to assemble all his forces against him. He will overpower his enemy convincingly and overawe the other states so much that none of the allies of the enemy would dare unite against him. Thus, he does not have to contend with securing alliances with other states. He does not have to foster or cultivate its power over other states. Rather, he relies on his supreme ability to overpower the enemy to achieve his own agenda and goals. Thus he is able to conquer cities and overthrow the states in his enemies.
[War Situation]
施無法之賞，懸無政之令。犯三軍之眾，若使一人。犯之以事，勿告以言；犯之以害，勿告以利。投之亡地然後存，陷之死地然後生。夫眾陷於害，然後能為勝敗。
Nên ban thưởng đạc biệt ra ngoài phép ban thưởng, nên ra những mệnh lệnh đặc biệt ra ngoài thông lệ, thì có thể sử dụng ba quân như sai khiến một người. Bày công việc ra để sai khiến mà chớ nói trước cho biết, bày điều lợi để sai khiến mà chớ cho thấy điều hại. Ném binh vào đất mất rồi mới còn, để binh bị vây hãn ở đất chết rồi sau mới cho sống. Để cho binh thấy sự nguy hại đe dọa ròi sau ta mơi làm chủ sự thắng bại được.
In a war situation, bestows rewards that do not adhere to conventions and norms. Implement orders that do not conform to customary law and regulations. Direct the various forces of the army as if instructing one person. Order the officers and men to carry out tasks, but do not tell them the reason or intention. Order them to go after advantages and gains but do not divulge the dangers involved. Throw the officers and men on dangerous ground and they will attempt to survive. Place the troops on death ground and they will strive to be alive. When the troops are thrown into situations of grave danger, they are capable of turning defeat into victory.
[Art of Warfare]
故為兵之事，在順詳敵之意，並敵一向，千里殺將，是謂巧能成事。
Phép dùng binh là giả vờ thuận theo ý địch, dồn binh đánh vào một hướng , từ ngàn dặm đế giết tướng địch, đó gọi là khéo nên làm nên việc.
Thus the art of warfare is to pretend to accommodate the motives and desire of the enemy. Concentrate your forces on a single position of the enemy. Thus, even coming from a thousand miles, you can still kill the generals of the enemy. This is what is meant by the art of accomplishing tasks in a skilful and capable manner.
[When Date of War is Decided]
是故政舉之日，夷關折符，無通其使，厲於廊廟之上，以誅其事。
Ngày quyết định dấy binh hãy đóng chặt các nơi quan ải, hủy bỏ phù tiết không thông sứ với địch quốc, truớc phải tính toán cẩn thận chốn miếu đường để sắp đặt công việc cho được chu đáo.
Thus, when the date for war is decided upon, close all border exits, cancel all travel permits and disallow the movement of emissaries from other states. Finalise and oversee closely all final preparations, plans and strategies for war in the temple of the ancestors.
[Be Coy then Swift]
敵人開闔，必亟入之，先其所愛，微與之期，踐墨隨敵，以決戰事。是故始如處女，敵人開戶；後如脫兔，敵不及拒。
Thấy địch sơ hở chỗ nào thì vội len vào. Muốn đánh chiếm chỗ thiết yếu nào thì phải giấu kín ý địng của ta, phải tùy theo địch tình mà sắp đặt kế hoạch chiến đấu. Lúc mới đầu binh phải như gái tơ, chờ địch hé cửa thì sông vào như thỏ chạy chốn khiến địch không kịp chống cự.
When the enemy provides a weakness, move in swiftly to exploit it. Capture first what the enemy treasures most, and do not let the enemy know the date of the attack. Military strategy must be adapted to the circumstances of the enemy so that actions and decisions can be determined accordingly. Thus, at the beginning of a battle, be as coy as a virgin girl so as to lure the enemy into providing an opening. As the battle progresses, be as swift as an escaping hare so as to catch the enemy unaware.
----------
火攻
Hỏa Công
Attack by Fire
第十二
Chapter 12
[Ways to Attack With Fire]
孫子曰：凡火攻有五：一曰火人，二曰火積，三曰火輜，四曰火庫，五曰火隊。
Tôn Tử nói: Có năm cách đánh bằng lửa: Thứ nhất là đốt dinh trại để giết người; Thứ hai là đốt lương thảo tích trữ; Thứ ba là đốt xe cộ; Thứ tư là kho lẫm; Thứ năm là đốt đội ngũ để làm giặc rối loạn.
Sun Tzu said there are five ways to use fire to attack the enemy. The first way is to burn the enemy soldiers in their camp. The second way is to burn enemy's stockpiles and provisions. Third way is to burn the heavy military equipment and supplies of the enemy. Fourth is to burn the armoury and warehouses of the enemy. The fifth way is to torch the transportation trains of the enemy.
[Necessary Conditions]
行火必有因，因必素具。發火有時，起火有日。時者，天之燥也。日者，月在箕、壁、翼、軫也。凡此四宿者，風起之日也。
Muốn dùng hoả công, phải có nhân duyên, các hoả khí phải cụu bị sẵn sàng. Muốn phóng hoả phải chờ thời tiết, muốn châm lửa phải chọn ngày. Thời tiết thuận lợi là khí trời nắng ráo. Ngày thuận lơị là ngày mà mặt trăng ở lại trong các sao Cơ, bích, Dực,Chẩn. Những ngày mặt trăng ở lại bốn sao ấy là những ngày nổi gió.
To launch attacks by fire, one must possess the necessary condition. The materials and equipment needed to start and use a fire must be available at all times. There are opportunistic times for launching attacks by fire. There are also suitable days to start a fire. Opportunistic time refers to periods of dry and hot weather. Suitability of days refers to the location of the moon in relation to the four positions of the stars among the constellation. These four positions of the moon and stars among the constellation signals the days on which strong winds will arrive.
[How to Attack]
凡火攻，必因五火之變而應之：火發於內，則早應之於外；火發而其兵靜者，待而勿攻，極其火力，可從而從之，不可從則上。火可發於外，無待於內，以時發之。
Khi dùng hoả công, phải biết ứng biến tuỳ theo năm trường hợp phóng hoả :
Lửa cháy ở bên trong thì gấp tiếp ứng ở bên ngoài.
Lửa cháy rồi nhưng binh địch vẫn yên lặng, hãy chờ xem mà chớ vội đánh.
Khi lửa cháy to, vào được thì vào, không vào được thì thôi.
Lửa đã cháy được ở ngoài, thì không cần nội ứng, lựa dịp thuận lợi mà đánh vào.
In assaults by fire, one must use the five ways of attacking interchangeably, depending on circumstances.
When the fire breaks out within the camp of the enemy, prepare quickly to attack the enemy from outside.
When fire breaks within the camp of the enemy and there is no confusion nor commotion among soldiers, wait patiently and do not be eager to attack.
When the fire is burning ferociously with opportunities to be gained, follow through quickly with your attacks.
When there are no opportunities to be gained and followed through, cease immediately. Fire can be started from outside the camp of the enemy. There is no need to wait for the fire to start within the camp of the enemy. Fires can always be started at suitable times and occasions.
[Wind & Fire]
火發上風，無攻下風，晝風久，夜風止。
Lửa cháy ở trên luồng gió thì chớ ở dưới luồng gió đánh lên.
Ban ngày có gió nhiều,thì ban đêm không có gió.
When fire is burning in the windward direction, do not assault the leeward position.
When the wind blows strongly and continuously in the day, they tend to cease in the night.
[Water & Fire]
凡軍必知五火之變，以數守之。故以火佐攻者明，以水佐攻者強。水可以絕，不可以奪。
Nhà binh phải biết năm trường hợp phát hỏa ấy và phải tính toán ngày giờ,phương hướng để mà giữ gìn. Dùng lửa để trợ giúp vào sự tấn công thì sáng sủa dễ thấy. Dùng nước để trợ giúp vào sự tấn công thì được mạnh thế hơn. Nước có thể dung để ngăn chặn, chớ không thể dùng để chiếm đoạt.
The adept in warfare knows the five interchangeable methods of attacking with fire and would plan and prepare for their usage with vigilance. Thus, those who use fire as a means to support attacks are wise and shrewd. Those who use water as a means to support attacks are powerful. Water can be used to cut off and isolate an enemy, but it cannot be used to destroy and deprive him of his equipments, provisions, and supplies.
[Rulers & Generals]
夫戰勝攻取而不惰其功者凶，命曰「費留」。故曰：明主慮之，良將惰之，非利不動，非得不用，非危不戰。
Đánh thì thắng, giành thì lấy được,mà không tưởng thưởng công lao của sĩ tốt, đó là một điều nguy hại, như thế chỉ ở lại đất địch tiêu phí tiền một cách vô ích. Cho nên Vua sáng phải lo tính điều ấy, tướng tài phải sắt đặt việc ấy. Không thấy lợi thì đừng dấy binh, không nguy khốn thì đừng đánh.
Now in warfare, those who are able to win battles and secure land and cities but are unable to exploit the gains swiftly and expediently will jeopardize their interest. This is tantamount to a waste of time and resources. Thus, it is said that it is the enlightened leader who deliberates on the plan while the capable general implements it. Move only when there are advantages to be gained. Strike only when there are definite chances of success. Fight only when there are definite dangers.
[Anger]
主不可以怒而興師，將不可以慍而攻戰。合於利而動，不合於利而上。
Nhà vua không nên vì giận giữ mà dấy binh. Ttướng không nên vì oán hờn mả gây chiến. Thấy có ích lợi cho nước nhà thì dấy binh, không thấy ích lợi thì thôi.
A warlord must not embark on a military simply out of anger. A general must not go into battle out of rage. Move when there are advantages to be gained. Cease when there are no advantages to be gained.
[Consequences of Anger]
怒可以複喜，慍可以複說，亡國不可以複存，死者不可以複生。
Đã giận có thể mừng trở lại. Đã hờn có thể vui trở lại. Nước mất rồi thì khó lấy lại. Người chết rồi thì không thể sống lại.
Anger can return to happiness. Anger can return to joy. But a destroyed nation cannot be reinstated. A dead person cannot be resurrected.
[Security of Nation]
故明主慎之，良將警之。此安國全軍之道也。
Cho nên vua sáng phải cẩn thận về việc ấy, tướng tài phải cảnh giác về điều ấy, đó là phép yêu nước, giữ binh được vẹn toàn.
Thus an enlightened ruler must always be prudent in matters of war and a general must always be cautious and attentive. This is the way to ensure security for a nation and to preserve the strengths and entirety of the army.
----------
用間
Dụng Gián
Intelligence and Espionage
第十三
Chapter 13
[Cost of War]
孫子曰： 凡興師十萬，出征千里，百姓之費，公家之奉，日費千金，內外騷動，怠於道路，不得操事者，七十萬家。
Tôn Tử nói: Phàm dấy binh mười vạn, đi xa ngàn dặm, tính chung các phí tổn của trăm họ, sự cung phụng của các nhà công. mỗi ngày lên tới ngàn lạng vàng; trong ngoài phải náo động, nhân dân chịu vất vả vì việc phu dịch ở dọc đường, bỏ bê công việc làm ăn, lên tới bảy mươi vạn nhà.
Sun Tzu said: Raising an army of 100,000 for a distant military campaign will impose severe strains on the incomes of the people. This, together with the drain on the state treasury, will amount to a daily expenditure of 1000 pieces of gold. There will be great commotion and disruption of peace at home and abroad, and people will be exhausted from transporting military supplies along supply routes. The disruption to work, jobs and various professions will affect 700,000 households.
[Reasons for Intelligence]
相守數年，以爭一日之勝，而愛爵祿百金，不知敵之情者，不仁之至也，非民之將也，非主之佐也，非勝之主也。故明君賢將所以動而勝人，成功出於眾者，先知也。
Kéo dài đến nhiều năm để tranh thắng lợi trong một ngày,mà lại không dám ban tước lộc,không dám thưởng trăm lạng vàng để dùng gián điệp , đến nỗi không biết tình hình quân địch, đó là hạng người hết sức bất nhân: người ấy chẳng đáng làm chủ tướng cuả mọi người, chẳng đáng làm tôi phò chúa,không thể làm chủ đựơc sự thắng lợi vậy! Cho nên các bậc vua sáng tướng tài, sở dĩ dấy binh thắng địch, thành công hơn người, đó là nhờ biêt trước vậy.
Two opposing armies may be at war with each other for many years, seeking the ultimate day of victory. However, if one is reluctant to part with honour and ranks, money and gold for espionage purposes and remains ignorant of the situation of the enemy, he is extremely inhumane. Indeed such a person can never be a general of men, can never be a good assistant to the ruler and can never be a master of victories. Thus, the enlightened ruler and the capable general are able to secure victories for their military campaigns and achieve successes that surpass those of many others. The reason is because of foreknowledge.
[Where to Gather Intelligence]
先知者，不可取於鬼神，不可象於事，不可驗於度，必取於人，知敵之情者也。
Biết trước đây, không phải nhờ quỷ thần mách bảo, không phải nhờ so sánh các việc tương tự mà tìm biết được, phải nhờ người mà biết được tình hình của quân địch.
This foreknowledge cannot be obtained from the spirits nor from the gods. It cannot be obtained by comparing with similar present or past events and situations. Neither can it be obtained from the study of astrology. This foreknowledge must be obtained from men who have knowledge of the situation of the enemy.
[Types of Spies]
故用間有五：有因間，有內間，有反間，有死間，有生間。五間俱起，莫知其道，是謂神紀，人君之寶也。
Dùng gián điêp thì có năm loại: Nhân gián (hương gián), Tử gián, Nội gián, Sinh gián, Phản gián. Khi năm hạng gián điệp ấy cùng khởi sự, không ai biết được các đường lối dò xét hiểm hóc của họ như thế mới là thần bí, đáng gọi là vật báu của vua loài người vậy.
There are five kinds of secret agents that can be used. They are local agents, inside agents, double agents, doomed agents and live agents. When these five types of agents are deployed simultaneously, their complex modes of operations will be beyond comprehension of the enemy. They are like mythical and divine schemes that can be deemed the most precious treasures and weapons of the ruler.
[Descriptions of Spies]
鄉間者，因其鄉人而用之；內間者，因其官人而用之；反間者，因其敵間而用之；死間者，為誑事於外，令吾聞知之而傳於敵間也；生間者，反報也。
Nhân gián, là nhân lấy người làng bên nước địch để dùng làm gián điệp.
Nội gián là nhân lấy quan lại của địch để dùng làm gián điệp.
Phản gián là nhân lấy gián điệp của địch để dùng làm gián điệp cho mình.
Tử gián là ta phô trương các vật trả giá ngoài, báo cho gián điệp của ta biết để truyền tin cho địch.
Sinh gián là hạng gián điệp trở về được để báo cáo tình hình.
Local agents are ordinary people recruited from the homeland of the enemy and used as spies by us.
Inside agents are officials of the enemy who are recruited and employed by us.
Double agents are spies of the enemy who have been recruited to work for us.
Doomed agents refer to our own spies who are unable to keep secrets and are then deliberately fed with false information to leak to the spies of the enemy.
Living agents are our spies who have returned safely from the territory of the enemy with information.
[Relationship with Spies]
故三軍之事，莫親於間，賞莫厚於間，事莫密於間。
Trong ba quân, xét chung những người thân thiết với tướng suý thì không ai thân thiết cho bằng gián điệp. Xét chung những kẻ được thưởng thì không ai được thưởng nhiều cho bằng gián điệp. Xét chung các việc bí mật thì không việc nào bí mật cho bằng gián điệp.
Thus, among all military relationships, none can be more intimate that that maintained with spies and secret agents. There can be no bigger rewards than those showered on spies and secret agents. There can be no greater secretive operations than those pertaining to espionage.
[Who & Where to Use Spies]
非聖賢不能用間，非仁義不能使間，非微妙不能得間之實。微哉微哉！無所不用間也。
Không phải là bậc thánh trí thì không dùng được gián điệp. Không phải là bậc nhân nghĩa thì không sai khiến được gián điệp. Không tinh vi khéo léo thì không biết được thực tình nhờ gián điệp. Vi diệu thay! Vi diệu thay! Không có việc gì mà không dùng gián điệp.
Only those who are wise will be able to use secret agents. Only those who are benevolent, loyal and just are able to deploy and use secret agents. Only those who are thorough and detailed will be able to decipher the truth embedded in espionage reports. Such is the intricacy and subtlety of espionage. Indeed, there is no place where espionage cannot be used.
[When Espionage Activities Leak]
間事未發而先聞者，間與所告者兼死。
Gián điệp của địch chưa do thám ta xong mà ta nghe biết trước rồi, thì gián điệp của địch và kẻ cáo giác cho ta biết đều phải giết chết.
When espionage activities and secret operations have been leaked before their implementation, then the agents concerned and those whom they are in contact with must be put to death.
[Seeking Information]
凡軍之所欲擊，城之所欲攻，人之所欲殺，必先知其守將、左右、謁者、門者、舍人之姓名，令吾間必索知之。
Khi muốn đánh quân nào, đều phải biết rõ người tướng trấn giữ, các người thân tín của người tướng, người tiếp khách, người gác cửa, người giữ nhà(quản gia), tên họ của từng người, đều phải kiếm gián điệp của ta tìm tòi mà biết cho đủ.
There may be army you wish to strike, cities you wish to conquer and key people you with to assassinate.For such cases, there is a need to know beforehand detailed information on the identities of the garrison commander, his supporting officers, the visiting consultants, the guards and patrols, and various attendants. Your agents must be ordered to investigate these matters in great detail.
[Creating Double Agents]
敵間之來間我者，因而利之，導而舍之，故反間可得而用也。
Tìm cho ra gián điệp mà địch sai tới do thám ta, lấy điều lợi mà dụ dỗ họ, dẫn dắt họ, cho họ ăn ở. Như thế có thể dùng họ làm phản gián cho ta được.
The secret agents of the enemy who are spying among us must be actively sought out. Use incentives to bribe them, guide and counsel them and them pardon and release them. Thus they can become double agents and be used and employed by us.
[Importance of Double Agents]
因是而知之，故鄉間、內間可得而使也；因是而知之，故死間為誑事，可使告敵；因是而知之，故生間可使如期。五間之事，主必知之，知之必在於反間，故反間不可不厚也。
Nhờ họ làm phản gián mà ta biết tình hình của nước địch, do đó kiếm được hương gián và nội gián bên nước địch để mà lợi dụng. Nhân sự phản gián mà biết địch hình, cho nên khiến tử gián bày đặt việc dối trá để đến cáo giác với quân địch. Nhân sự phản gián mà biết địch tình, cho nên có thể sai phái sinh gián đi về đúng kì hạn. Năm việc gián điệp nói trên, nhà vua phải biết đủ. Biết đủ là nhờ ở phản gián, cho nên phản gián không thể không hậu đãi.
It is through information gained from double agents that the situations of the enemy can be known, and loyal and inside agents can be recruited and deployed as well. It is through the intelligence gained from the double agents that we are able to use doomed agents to carry false information to the enemy. It is through the efforts of the double agents that our living agents are able to return on time with important reports of the enemy. The ruler must know fully how to use and operate the five different kinds of agents and espionage activities. However to know the situation and condition of the enemy, the ruler must depend on double agents. Thus double agents must be treated the most generously.
[Espionage & Victory]
昔殷之興也，伊摯在夏；周之興也，呂牙在殷。故明君賢將，能以上智為間者，必成大功。此兵之要，三軍之所恃而動也。
Ngày xưa khi nhà Ân khởi nghĩa thì ông Y Doãn ở bên đất nhà Hạ để dò xét; khi nhà Chu khởi nghĩa thì ông Lã Vọng ở bên đất nhà Ân dò xét. Chỉ bậc vua sáng, tướng tài mới có thể dùng bậc Thượng Trí làm gán điệp nên đều thành công lớn. Đó là điều cốt yếu của việc binh bị, ba quân nhờ cậy vào đó mà hành động.
In ancient times, the rise of the Shang Dynasty over the Xia Dynasty was because its military advisor Yi Yin, had served as an official in the kingdom of Xia. Similarly, the rise of the Zhou Dynasty over the Yin Dynasty was because its military advisor, Lu Ya, had served as an official in the kingdom of Yin. Thus, it is the enlightened ruler and the capable general who are able to use the most intelligent ones from within their ranks to be deployed as spies and secret agents so as to achieve the greatest and complete victories in war. Secret operations and espionage activities form an integral part of any military campaign as the planning of strategies and the movement of troops depend heavily on them.
No comments:
Post a Comment